Nie dla obniżki emerytur przez tzw. "Polski ład"!!! - Petycja do Rzecznika Praw Obywatelskich
Prof. Marcin Wiącek
Rzecznik Praw Obywatelskich
Al. Solidarności 77 00-090 Warszawa
Szanowny Panie Rzeczniku, przegłosowany 29 października przez Sejm „Polski ład” wprowadził, oprócz wielu zmian w systemie podatkowym, nowe regulacje prawne dotyczące emerytur i zasad naliczania ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku emerytów którzy wypracowali sobie świadczenie w kwocie powyżej 5000 zł brutto, regulacje te naruszają Konstytucję, a mianowicie:
1. Naruszają art.2 Konstytucji, z którego wynika zasada ochrony praw nabytych będącą najistotniejszą z punktu widzenia praw obywateli zasadą wchodzącą w skład polskiego systemu prawa. Z zasady demokratycznego państwa prawnego, która została sformułowana w art. 2 Konstytucji, wynika m.in. zasada lojalności państwa wobec obywatela. Zasada ochrony zaufania do państwa nakazuje stanowienie i stosowanie przepisów prawa w taki sposób by nie naruszać zasady ochrony praw nabytych. Istota zasady ochrony praw nabytych sprowadza się zaś do takiego nakazu stanowienia i stosowania prawa, by obywatel mógł układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji o terminie przejścia na emeryturę. W szczególności niedopuszczalne jest utrzymywanie obywateli w przekonaniu, że im dłuższa staż pracy, tym wyższe świadczenie, a następnie arbitralne wprowadzanie nowych warunków opodatkowania świadczeń i zasad naliczania ubezpieczenia zdrowotnego. Jest to podważanie zaufania do państwa i nie ma uzasadnienia w żadnych dających się uzasadnić ramach prawa. Chociaż dokonywane zmiany nie kolidują z uprawnieniem Sejmu do ustanawiania podatków i innych danin publicznych, to naruszają zasadę sprawiedliwości społecznej i wspomnianą wyżej zasadę zaufania obywatela do Państwa oraz zasadę gwarancji bezpieczeństwa prawnego.
2. Naruszają fundamentalną zasadę niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit), która wynika z art.2 Konstytucji i stanowi podstawę porządku prawnego. Emeryci, którzy w dobrej wierze, ufając Państwu, postanowili pracować tak długo by zapewnić sobie godziwą wysokość świadczenia, nie mogą w kontekście „Polskiego ładu” zmienić wstecznie decyzji co do lat pracy i rozporządzania własnym życiem i czasem. W szczególności nie są w stanie wstecznie zmienić decyzji o terminie przejścia na emeryturę ani decyzji o tym czy przeznaczyć dysponowany czas na dodatkowe prace (umowy zlecenia, umowy o dzieło poza podstawowym wymiarem etatu) by podwyższyć swoje świadczenie emerytalne, czy zrezygnować z dodatkowych prac i przeznaczyć go na wypoczynek i zajęcia własne. Doprowadzono więc do sytuacji, w której emeryci rozporządzili niekorzystnie dla siebie swoimi finansami, czasem i organizacją okresu aktywności zawodowej, o czym dowiadują się ex post po przejściu na emeryturę.
3. Naruszają art. 64 Konstytucji, czyli prawo do własności, w związku z art. 67 (prawo do zabezpieczenia społecznego). Pozbawienie części wypracowanego świadczenia emerytalnego należy rozpatrywać w kontekście prawa własności. Tym bardziej, że zgodnie z art. 64 ust. 2, własność powinna podlegać równej dla wszystkich ochronie prawnej, a w tym przypadku wymóg "równości" ewidentnie został naruszony. Zwracam w tym kontekście uwagę, że należy się powołać się na art. 1 do Protokołu 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ("Ochrona własności"), którym Polska jest związana.
4. Naruszają art. 32 Konstytucji Równość i zakaz dyskryminacji, czyli fundamentalną zasadę równego traktowania obywateli. Ust. 2 zakazuje dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny. Dyskryminacja to gorsze traktowanie ze względu na cechę osobistą. Jest to kwalifikowana forma nierównego traktowania osoby ze względu na jakąś jej cechę osobistą, bez racjonalnego uzasadnienia. Do najczęstszych przesłanek dyskryminacji zalicza się płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną lub tożsamość płciową, ale mogą do nich należeć także inne cechy osobiste jak np. pochodzenie społeczne czy status materialny. W tym konkretnym przypadku emeryci są dyskryminowani ze względu na wiek i status materialny w porównaniu z młodszymi wiekiem pracownikami etatowymi. W tym samym przedziale dochodu brutto miesięcznego 5701-11141 zł brutto pracownikom etatowym przysługuje ulga podczas gdy emeryci którym przysługuje świadczenie w tym przedziale nie są objęci ulgą, co oznacza ich dyskryminację w stosunku do pracowników etatowych.
W tym kontekście, bulwersująca i kuriozalna była oficjalna wypowiedź wiceministra finansów Jana Sarnowskiego w Senacie, podczas prac nad Polskim Ładem, który odpowiadając na pytanie dlaczego tzw. ulgi dla klasy średniej nie wprowadzono dla emerytów, oświadczył, że: „Przełożenie na nich ulgi dla klasy średniej wymagałoby konieczności stworzenia oddzielnego algorytmu i również podjęcia pewnych założeń, które stworzyłoby ten złożony system jeszcze bardziej trudnym i skomplikowanym. Tak, że biorąc pod uwagę fakt, że już w tej chwili 90,4 proc. emerytów na tych zmianach skorzysta, nie podjęliśmy się tego, no bardzo trudnego ćwiczenia”.
W związku z ewidentnym złamaniem zapisów Konstytucji zwracam się, w imieniu swoim i innych emerytów których to dotyczy, z prośbą o interwencję, której celem będzie usunięcie z tzw. „Polskiego ładu” zapisów dyskryminujących emerytów, którym przysługuje świadczenie emerytalne wyższe niż 5000 zł brutto.
Osobną kwestię i ważny kontekst dla sprawy stanowi obniżenie siły nabywczej emerytur wynikające z wysokiej inflacji. Pan Prezydent, Pan Premier, Prezes NBP i inni wysokiej rangi urzędnicy państwowi często posługują się argumentem, że "zarobki rosną szybciej niż inflacja". Zwracam uwagę, że emeryci nie mają możliwości, aby ubiegać się u pracodawcy o podwyżkę. Nie mają też możliwości zmiany pracodawcy. Jedyną możliwość ochrony świadczeń emerytalnych stanowi uczciwe, rzetelne waloryzowanie przez Państwo kwoty emerytur, proporcjonalnie do wzrostu kosztów utrzymania wynikające z poziomu inflacji.
Marek Średniawa Skontaktuj się z autorem petycji