Stanowisko w zakresie braku sprawozdań za lata 2023-2024 oraz innych aktywności w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej

Warszawa, 10 października 2025 roku    

• Donald Tusk - Prezes Rady Ministrów  
• Szymon Hołownia - Marszałek Sejmu RP  
• Małgorzata Kidawa-Błońska - Marszałkini Senatu RP  
• Marcin Wiącek - Rzecznik Praw Obywatelskich  
• Waldemar Żurek - Prokurator Generalny    

Stanowisko w zakresie braku sprawozdań za lata 2023-2024 oraz innych aktywności w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej    

My, specjalistki i specjaliści pracujący w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej, pragniemy wyrazić głębokie zaniepokojenie oraz poważne obawy z powodu braku przedłożenia sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie za 2023 r. i Rządowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej na lata 2024-2030 za 2024 rok.

Obowiązek  złożenia wskazanych wyżej sprawozdań wynika z:

1. art. 11 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, zgodnie z którym Rada Ministrów składa corocznie Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej, w terminie do dnia 30 września, sprawozdanie z realizacji Rządowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej;
2. art. 11 Konwencji Rady Europy o przeciwdziałaniu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja Stambulska), który nakazuje gromadzenie danych statystycznych, w odpowiednim podziale i w regularnych odstępach czasu, dotyczących przypadków wszystkich form przemocy objętych zakresem niniejszej konwencji;
3. art. 44 Dyrektywy Parlamentu i Rady UE w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, zgodnie z którym państwa członkowskie dysponują systemem gromadzenia, opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyk dotyczących przemocy wobec kobiet lub przemocy domowej.  

Należy podnieść, że od momentu przekazania kompetencji w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Ministrowi do spraw Równości, w tym do Departamentu do spraw Równego Traktowania Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, od dwóch lat ów obowiązek ustawowy nie jest realizowany.

Zgodnie z art. 8 ust. 3 pkt 3 i 4 ww. ustawy, do zadań Ministra do spraw Równości należy w szczególności wykonywanie zadań Krajowego Koordynatora Realizacji Rządowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej, a także monitorowanie realizacji Rządowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej. Monitorowanie realizacji wspomnianego programu polega m.in. na opracowaniu projektu sprawozdania z realizacji programu i przedłożenia go Radzie Ministrów, celem akceptacji i przesłania Sejmowi i Senatowi, w trybie wspomnianego już art. 11 ustawy.

Dodatkowo, zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy, Rządowy Program Przeciwdziałania Przemocy Domowej na szczeblu centralnym realizuje właśnie Krajowy Koordynator Realizacji Rządowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej.

W wyniku braku realizacji obowiązku złożenia przez Radę Ministrów projektu sprawozdania Sejm i Senat pozbawione są możliwości oceny i analizy działań Państwa w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej. Dodatkowo, opublikowanie treści sprawozdania na stronach rządowych internetowych, a także Sejmu i Senatu, umożliwiało dotychczas opinii publicznej zapoznanie się z przedstawionymi działaniami właściwych organów i instytucji, a także z danymi, pozwalającymi na ocenę tychże działań.

Absencja działań w tym zakresie uniemożliwia ocenę funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy domowej w Polsce, budowanego od 20 lat. Warto nadmienić, że ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie weszła w życie 1 stycznia 2006 r, a zatem nadchodzący rok będzie jubileuszowy i z pewnością powstaną pytania odnośnie do faktycznego funkcjonowania systemu. Brak sprawozdań za ostatnie 2 lata zostanie odnotowany w przestrzeni publicznej i może wybrzmieć negatywną oceną działań Rządu w tym zakresie.

Ponadto mogą powstać wątpliwości, czy Rzeczypospolita Polska w sposób prawidłowy i terminowy sprawozdaje się z realizacji postanowień licznych konwencji i umów międzynarodowych w tym obszarze, których jest członkiem, w tym m.in. Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej bądź Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, co może wpłynąć na negatywną ocenę międzynarodową naszego kraju w tym obszarze.

Przykładem braku właściwego nadzoru oraz monitoringu działań w obszarze przemocy domowej, oprócz braku ww. sprawozdań za lata 2023-2024 jest brak realizacji niektórych Wytycznych Prokuratora Generalnego w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej.

Zgodnie z pkt 52 nowych wytycznych Prokuratora Generalnego Nr 2/2024 z 9 sierpnia 2024 r. w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej, na kierowników jednostek organizacyjnych prokuratury został nałożony obowiązek gromadzenia i rocznego raportowania informacji dotyczących liczby spraw oraz liczby osób pokrzywdzonych przemocą domową (wraz z odnotowaniem wieku, płci i relacji wobec sprawcy w chwili śmierci), które w danym roku straciły życie na skutek działania sprawcy przemocy domowej (wiek, płeć, relacja wobec osoby/osób pokrzywdzonych), bez względu na formę zakończenia postępowania przygotowawczego, w tym odnotowywania przypadków tzw. zabójstwa suicydalnego, polegającego na usiłowaniu bądź pozbawieniu życia osób najbliższych, a następnie odebraniu sobie życia przez sprawcę.

Z informacji uzyskanych w drodze dostępu do informacji publicznej wynika, że Prokuratura Krajowa nie monitoruje realizacji ww. Wytycznych, pomimo, że w pkt 53 Wytycznych wskazano, że prawidłowość realizowania wytycznych powinny być objęte zakresem prowadzonych wizytacji i lustracji. Pomimo wejścia w życie Wytycznych, na szczeblu krajowym nie opracowano i nie rozesłano do prokuratur regionalnych odpowiednich tabel lub innych narzędzi, celem gromadzenia danych dotyczących liczby śmierci osób w wyniku zastosowania przemocy domowej.

Powstaje zatem wrażenie, że nikogo nie obchodzi informacja dotycząca liczby osób, które tracą życie na skutek przemocy domowej, choć trudno o bardziej spektakularny i budzący emocje opinii publicznej przykład. Pomimo wprowadzenia w sprawozdaniach statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości takich danych i prawidłowym ich gromadzeniu, obszar Prokuratury Krajowej pozostaje w tym zakresie bez zmian. Warto dodać, że w danych gromadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości nie będą uwidaczniane przypadki tzw. zabójstw suicydalnych, gdzie sprawca najpierw pozbawia życia najbliższych, a następnie popełnia samobójstwo. Sprawa nigdy nie trafi do sądu i zostanie umorzona na etapie postępowania przygotowawczego. Niedopuszczalne jest, aby opinia publiczna dowiadywała się o tych zdarzeniach z mediów, a Państwo nie miało systemowej wiedzy w tym obszarze. Kwestii tej został poświęcony Raport opracowany przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" Instytut Psychologii Zdrowia pn. „Czarna Księga Ofiar Przemocy Domowej 2021". Na skutek tego raportu wprowadzono zmiany w zakresie sprawozdawczości w sądowych formularzach statystycznych. W prokuraturze zaś znalazło to odzwierciedlenie w cytowanym pkt 52 Wytycznych Prokuratora Generalnego, które jednakże nie są realizowane.

Kolejnym przykładem mającym daleko idące negatywne konsekwencje jest brak przekazania przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów do Rady Europy – Komitetu GREVIO dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia terminowej wizyty tego Komitetu w Polsce, co spowodowało, że wizyta Komitetu w 2025 r. się nie odbyła. W konsekwencji nie powstał raport Komitetu pozwalający na dokonanie oceny przestrzegania przez Polskę Konwencji Stambulskiej, a sporządzone na prośbę Rady Europy przez organizacje pozarządowe raporty straciły ważność i będą musiały być przygotowywane od nowa. 

 Podsumowując, zwracamy uwagę na niewystarczające działania w zakresie systematycznego pozyskiwania i gromadzenia danych statystycznych, szczególnie dotyczących liczby osób doznających przemocy domowej oraz liczby wszczętych procedur „Niebieskie Karty”. Dane te stanowią podstawę do oceny skali zjawiska, skuteczności podejmowanych działań i projektowania efektywnych rozwiązań.

Podkreślamy, że brak właściwych starań w zakresie pozyskiwania danych od organów centralnych oraz współpracujących instytucji, jak również niedostateczny nadzór nad całością systemu przeciwdziałania przemocy domowej, znacząco ogranicza możliwość reagowania i wdrażania skutecznych mechanizmów wsparcia dla osób dotkniętych przemocą i oddziaływania na osoby stosujące przemoc domową. Bez rzetelnych, aktualnych i pełnych danych niemożliwe jest skuteczne przeciwdziałanie temu zjawisku oraz wywiązywanie się z krajowych i międzynarodowych zobowiązań w zakresie ochrony praw człowieka.

W naszej ocenie regularne raportowanie i szczegółowa analiza statystyk związanych z przemocą domową są niezbędne dla przejrzystości działań Państwa oraz realnej poprawy sytuacji osób doświadczających przemocy. Oczekujemy pilnego uzupełnienia brakujących sprawozdań, wzmocnienia mechanizmów monitorowania działań wśród organów centralnych państwowych i organów samorządowych oraz zapewnienia pełnego nadzoru nad wdrażaniem polityk przeciwdziałania przemocy domowej.

Liczymy na zdecydowane działania oraz zaangażowanie w rzeczowy nadzór nad realizacją tych kluczowych obowiązków. 

Renata Durda - przewodnicząca Rady Superwizorów i Superwizorek w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej    Skontaktuj się z autorem petycji