Apel #ZnamyStawki | Ujawnijmy stawki w kulturze!

Dość milczenia, czas na jawność!

Kultura to dobro wspólne, a jej kształt jest wynikiem współpracy. Jako Stowarzyszenie Kultura w Pracy chcemy, żeby była to współpraca świadoma i transparentna. Festiwale, koncerty, spotkania autorskie czy spektakle – część z nich finansowana jest prywatnie, ale wiele powstaje z publicznych pieniędzy. Skoro pochodzą z naszych podatków, mamy prawo wiedzieć, jak są wydawane. Uważamy, że leży to w interesie wszystkich podmiotów zaangażowanych w życie kulturalne w Polsce: artystów, organizatorów i odbiorców.

Żeby przełamać tabu, zaczęliśmy od siebie

3 lipca 2025 roku, podczas Festiwalu Miłosza w krakowskiej Spółdzielni Ogniwo, ogłosiliśmy coś prostego, ale przełomowego: wynagrodzenia. Każdy autor i każda autorka naszego wydarzenia otrzymali po 1000 zł honorarium. Od tamtej pory Stowarzyszenie Kultura w Pracy publikuje wypłacane przez siebie wynagrodzenia. Pokazujemy, że można działać transparentnie, i wzywamy innych, by poszli tą drogą. 

Apelujemy do wszystkich organizatorów wydarzeń kulturalnych w Polsce korzystających ze środków publicznych o:

• publikowanie stawek na stronach internetowych instytucji
• rzetelnego i terminowego odpowiadania na wnioski o informację publiczną
• wprowadzenie przejrzystych procedur równego traktowania wykonawców

Dlaczego potrzebujemy transparentności w kulturze?

• To nasze pieniądze i nasza wspólna kultura. Publiczne środki pochodzą z podatków – jako obywatele mamy prawo wiedzieć, jak są wydawane.
• Jawność buduje zaufanie. Ukrywanie stawek tworzy przestrzeń do nadużyć i wzmacniania nierówności. Przejrzystość jest fundamentem uczciwości i równości w świecie kultury.
• Europejskie standardy. W krajach skandynawskich obowiązują minimalne stawki dla występujących artystów. Brytyjskie Society of Authors dba o to, by autorzy byli właściwie wynagradzani za spotkania, wykłady i udział w festiwalach. Akcje takie jak #PayeTonAuteur (Francja), #SayWhatYouPay (Irlandia) czy #PublishingPaidMe (UK, a także USA) przełamały tabu wokół honorariów. Jeśli inne kraje mogły wprowadzić jawność jako oczywistą praktykę – Polska również może i powinna.
• Prawo odrywa świat kultury od reszty społeczeństwa. Problemem jest art. 29a ustawy o działalności kulturalnej, który w praktyce bywa wykorzystywany jako zasłona do utajniania honorariów. To zapis, który nie służy jawności i który wymaga zmiany. Ale dopóki obowiązuje, nic nie stoi na przeszkodzie, by organizatorzy dobrowolnie ujawniali dane – i właśnie tego oczekujemy.
• Na braku jawności tracą wszyscy: artyści – bo nie znają standardów wynagrodzeń; organizatorzy – bo tracą zaufanie; publiczność – bo nie wie, na co przeznaczane są środki z jej podatków. Debiutujący twórcy tracą szczególnie dużo: punkt odniesienia do negocjowania własnych stawek.

Apel podpisali:

Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, poeta

Maria Bigoszewska, poetka

Andrzej Sosnowski, poeta

Alina Czyżewska, aktorka, specjalistka w zakresie społecznej kontroli władzy

Justyna Bargielska, poetka, prozaiczka,

Anna Cieplak, prozaiczka, działaczka społeczna

Wojciech Boliński, dziennikarz, pisarz

Monika Glosowitz, badaczka literatury, działaczka społeczna

Natalia Królikowska, dziennikarka, animatorka kultury

Łukasz Krajnik, dziennikarz, wykładowca akademicki, Kulturalny Sampling

Kasper Pfeifer, poeta, badacz literatury

Wojciech Gunia, pisarz, fotograf

Igor Kierkosz, dziennikarz, krytyk filmowy

Franciszek Sobieraj, twórca internetowy, Stronnictwo Popularów

Magdalena Żak, aktorka, edukatorka

Aleksandra Byrska, poetka, krytyczka literacka

Marta Ewa Romaneczko, poetka, publicystka

Olga Hund, pisarka

Dawid Mateusz, poeta, działacz społeczny, KwP

Patryk Kosenda, poeta, działacz społeczny, KwP

Nina Manel, poetka, KwP

Michał Mytnik, osoba pisząca, KwP

Stefa Marchwiówna, artystum wizualne, KwP

Michał Gliński, badacz literatury, wydawca, KwP

Tomasz Adamski, aktywista, animator kultury, KwP

Aleksandra Łapot, poetka, krytyczka, prawniczka, KwP

Olga Kandybo, reżyserka, realizatorka telewizyjna, KwP

Maciej Kiełbas, redaktor, społecznik, KwP

Kamil Pecela, informatyk, tłumacz, literaturoznawca, KwP

Jan Szczur, poeta, programista, KwP

Patrycja Krakowińska, poetka, kulturoznawczyni, nauczycielka, KwP

Bartosz Turski, poeta, kulturoznawca, KwP

Kamil Walczak, badacz kultury, KwP

Michał Domagalski, poeta, eseista, pedagog, KwP

Dołącz do naszego apelu! Zmiana społeczna nie przychodzi sama – potrzebuje decyzyjności, odwagi i konsekwencji. Jeżeli uważasz, że zasługujemy na nieco inny, lepszy rodzaj kultury – taki, w którym jawność i sprawiedliwość nie są luksusem, ale normą.

✍️ Podpisz apel #ZnamyStawki. Każdy podpis to krok w stronę uczciwej kultury – przejrzystej, etycznej i sprawiedliwej. Razem możemy zmienić reguły gry.

Stowarzyszenie Kultura w Pracy    Skontaktuj się z autorem petycji