Rewitalizacja linii kolejowej nr 103 Wadowice – Spytkowice – Trzebinia
Spytkowice, dnia 8 kwietnia 2025 r.
Składający petycję:
Jakub Sołtys
Adresaci:
Ministerstwo Infrastruktury
Departament Kolejnictwa
ul. Chałubińskiego 4/6
00-928 Warszawa
Komisja Infrastruktury
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 4/6/8
00-902 Warszawa
Sejmik Województwa Małopolskiego
ul. Racławicka 56
30-017 Kraków
PETYCJA
złożona w trybie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach
Przedmiot petycji:
Podjęcie działań skutkujących rewitalizacją i odbudową linii kolejowej nr 103 Wadowice - Spytkowice – Trzebinia oraz pozyskanie niezbędnych funduszy na realizację tego przedsięwzięcia, a w konsekwencji odbudowę linii kolejowej nr 103. Jesteśmy przekonani, że odbudowa tej linii przyniesie liczne korzyści dla mieszkańców i całego regionu.
Wnoszę o podjęcie działań zmierzających do odbudowy i rewitalizacji linii kolejowej nr 103, która łączy Wadowice ze Spytkowicami i Trzebinią. Linia ta, zbudowana w 1899 roku, miała ogromne znaczenie dla lokalnego transportu, jednak w ostatnich latach została zaniedbana i przestała być użytkowana. Linia kolejowa nr 103 była ważnym szlakiem komunikacyjnym już od czasu swojego powstania, łącząc wiele miejscowości Małopolski. W okresie międzywojennym oraz powojennym pełniła kluczową rolę w transporcie pasażerskim, łącząc Górny Śląsk i Warszawę z Zakopanem. Zamknięcie tej linii spowodowało znaczące wykluczenie komunikacyjne wielu miejscowości w regionie, co negatywnie wpłynęło na rozwój gospodarczy i społeczny.
Rewitalizacja linii nr 103 przyczyni się do zwiększenia mobilności mieszkańców, umożliwiając łatwiejszy dostęp do większych miast takich jak Kraków czy Katowice. Przywrócenie połączeń kolejowych stworzy nowe możliwości dla lokalnych przedsiębiorstw, ułatwiając transport towarów i zwiększając atrakcyjność inwestycyjną regionu. Kolej jest jednym z najbardziej ekologicznych środków transportu, a jej rozwój przyczyni się do zmniejszenia emisji spalin i zanieczyszczenia powietrza. Przywrócenie połączeń kolejowych zwiększy również dostępność turystyczną regionu, co może przyciągnąć więcej odwiedzających i wpłynąć pozytywnie na rozwój lokalnej turystyki.
Linia kolejowa nr 103 biegnie w pobliżu zakładów chemicznych Alventa S.A. Włączenie tego odcinka do użytku umożliwiłoby transport towarów koleją, co zminimalizuje ruch ciężarówek na lokalnych drogach. Taki krok przyczyniłby się do poprawy bezpieczeństwa, zmniejszenia korków oraz redukcji zanieczyszczenia powietrza spalinami z pojazdów.
Jednocześnie korki w Wadowicach, zwłaszcza w godzinach szczytu, stanowią poważny problem komunikacyjny. Odbudowa linii kolejowej zapewniłaby alternatywę dla dojazdów samochodowych, skracając czas podróży oraz poprawiając komfort życia mieszkańców. W perspektywie budowy drogi ekspresowej, która może dodatkowo zwiększyć natężenie ruchu, przywrócenie połączeń kolejowych nabiera jeszcze większego znaczenia.
Co więcej, rewitalizacja linii kolejowej nr 103 nie może ograniczać się jedynie do odtworzenia historycznego przebiegu i infrastruktury. Od czasu zawieszenia ruchu pasażerskiego, krajobraz urbanistyczny i demograficzny przyległych gmin uległ fundamentalnym zmianom. Powstały nowe osiedla mieszkaniowe i strefy aktywności gospodarczej, które często są znacznie oddalone od lokalizacji starych, niefunkcjonalnych już dworców. Dlatego integralną częścią projektu musi być budowa nowych przystanków kolejowych oraz relokacja niektórych istniejących, tak aby były one w pełni dostosowane do potrzeb współczesnych, zurbanizowanych wsi i miast. Przykładowo, nowe przystanki mogłyby powstać w dynamicznie rozwijających się sołectwach Gminy Tomice, w rejonie nowych osiedli mieszkaniowych w Alwerni, czy też w pobliżu stref przemysłowych, które obecnie są pozbawione dogodnego dostępu do transportu szynowego. Nowe stacje, zlokalizowane w strategicznych punktach, zapewnią maksymalną dostępność transportu kolejowego dla jak największej liczby mieszkańców. Niezbędne jest również, aby nowa infrastruktura pasażerska spełniała najwyższe standardy: była w pełni dostępna dla osób z ograniczoną mobilnością, zintegrowana z parkingami typu „Park & Ride” oraz połączona z siecią ścieżek rowerowych i przystanków komunikacji autobusowej. Tylko takie kompleksowe podejście sprawi, że odnowiona linia kolejowa stanie się realną, atrakcyjną i konkurencyjną alternatywą dla transportu indywidualnego, w pełni odpowiadając na wyzwania XXI wieku.
Przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu i stagnacji demograficznej Zamknięcie linii kolejowej nr 103 spowodowało powstanie rozległego obszaru wykluczenia komunikacyjnego w sercu Małopolski Zachodniej. Mieszkańcy gmin położonych wzdłuż trasy zostali pozbawieni dostępu do efektywnego, niezawodnego i bezpiecznego transportu publicznego, co w sposób bezpośredni obniżyło jakość ich życia i ograniczyło możliwości rozwoju. Zależność od zawodnych połączeń autobusowych oraz konieczność korzystania z prywatnych samochodów generuje codzienne problemy – m.in. dotkliwe korki w Wadowicach – i stanowi barierę dla osób bez dostępu do własnego pojazdu, w tym młodzieży, seniorów oraz osób z niepełnosprawnościami. Problem ten jest szczególnie dotkliwy w kontekście niekorzystnych trendów demograficznych, które zagrażają stabilności społecznej regionu. Odbudowa linii kolejowej jest zatem nie tylko projektem transportowym, ale również fundamentalnym narzędziem polityki demograficznej i społecznej.
Argument demograficzny: Odwrócenie trendu wyludniania Jednym z najsilniejszych argumentów przemawiających za odbudową linii kolejowej nr 103 jest jej potencjał do odwrócenia negatywnych trendów demograficznych, które dotykają gminy położone wzdłuż jej trasy. Problem ten jest szczególnie widoczny w gminie Wadowice, która od lat zmaga się z depopulacją. W ciągu zaledwie dekady liczba mieszkańców gminy spadła o ponad 2500 osób – z około 38 500 w 2011 roku do 36 404 w 2023 roku. Jeszcze bardziej alarmujące są dane dla samego miasta, którego populacja zmniejszyła się do 17 150 osób. Sytuację pogarsza ujemny przyrost naturalny – w 2024 roku odnotowano 398 zgonów przy zaledwie 230 urodzeniach. Prognozy są pesymistyczne i wskazują, że do 2035 roku populacja miasta Wadowice może spaść poniżej 10 000 mieszkańców, jeśli obecne tendencje się utrzymają. Główną przyczyną tego zjawiska, obok ogólnopolskich trendów starzenia się społeczeństwa, jest migracja zarobkowa, napędzana brakiem dogodnych i szybkich połączeń komunikacyjnych z głównymi ośrodkami gospodarczymi regionu – Krakowem i aglomeracją śląską. Dane GUS z 2021 roku pokazują, że w województwie małopolskim aż 490,6 tys. pracowników najemnych (39,5% ogółu zatrudnionych) dojeżdżało do pracy poza gminę swojego zamieszkania. Ujemne saldo migracji dla powiatu wadowickiego potwierdza, że więcej osób opuszcza ten teren, niż się na nim osiedla. Rewitalizacja linii 103 i jej włączenie do systemu Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA) stanowi bezpośrednią odpowiedź na te wyzwania. Stworzenie efektywnego połączenia kolejowego, które umożliwi mieszkańcom Wadowic, Spytkowic czy Alwerni szybki i niezawodny dojazd do pracy w Krakowie lub na Śląsku, może całkowicie zmienić dynamikę demograficzną regionu. Miejscowości te – dzięki atrakcyjnym cenom nieruchomości i wysokiej jakości życia – mogłyby stać się pożądanymi „sypialniami” dla aglomeracji, przyciągając nowych mieszkańców i zatrzymując obecnych. Inwestycja w kolej to zatem nie tylko kwestia transportu, ale strategiczna decyzja na rzecz stabilności demograficznej i przyszłego rozwoju Małopolski Zachodniej.
W celu przeciwdziałania zjawisku wykluczenia kolejowego, niezbędna jest odbudowa linii kolejowej nr 103, liczącej 38 km długości Wadowice - Spytkowice - Trzebinia, przynajmniej w pierwszej kolejności na odcinku Wadowice - Spytkowice, a następnie (w perspektywie czasowej do 2030 r.) na całej długości. Kilka lat temu jeden z prywatnych przewoźników kolejowych, mających aktualną licencję na prowadzenie przewozów pasażerskich, zamierzał przejąć tę linię od PKP PLK SA, uruchamiając na niej regularny ruch pasażerski, pod warunkiem dofinansowania rewitalizacji tej linii ze strony lokalnych samorządów, które jednak nie były zainteresowane tym tematem.O ile mi wiadomo, przy przebudowie stacji Trzebinia pozostawiono układ torowy i rozjazdy, umożliwiające w przyszłości wznowienie ruchu na tej linii. Obecnie w trakcie opracowania znajduje się studium wykonalności odbudowy tej linii, którego zakończenie planowane jest na IV kwartał 2025 roku.
Linia kolejowa nr 103 od lat pełniła kluczową rolę w transporcie towarowym. Jej odbudowa umożliwiłaby przewóz ciężkich ładunków, co odciążyłoby ruch drogowy i poprawiłoby stan lokalnych dróg. Ponadto, linia ta stanowiła istotny element infrastruktury obronnej, a jej przywrócenie zwiększyłoby bezpieczeństwo i mobilność wojskową w regionie.
W kontekście zmian klimatycznych i globalnych wysiłków na rzecz zrównoważonego rozwoju, rozwój transportu kolejowego jest niezbędny. Odbudowa linii kolejowej nr 103 wpisuje się w politykę Unii Europejskiej, która promuje transport kolejowy jako ekologiczny i efektywny środek transportu. Ponadto, linia ta może stanowić element strategicznych inwestycji w ramach polityki spójności Unii Europejskiej, co przyczyni się do zrównoważonego rozwoju regionu.
Zdaję sobie sprawę, że obecnie trwa opracowywanie wstępnego studium wykonalności kolejowych inwestycji infrastrukturalnych w województwie małopolskim, którego zakończenie planowane jest na IV kwartał 2025 roku. Niniejsza petycja ma na celu wzmocnienie społecznego głosu poparcia dla odbudowy linii kolejowej nr 103, wskazanie na znaczenie tej inwestycji dla lokalnych społeczności oraz zachęcenie organów publicznych do priorytetowego traktowania tej linii w dalszych etapach decyzyjnych – szczególnie przy pozyskiwaniu i alokacji środków finansowych.
Rewitalizacja linii kolejowej nr 103 jest niezbędna dla poprawy jakości życia mieszkańców regionu. Umożliwiłaby ona łatwiejszy dostęp do edukacji, służby zdrowia i miejsc pracy, co jest kluczowe dla zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego. Ponadto, przywrócenie linii kolejowej stworzy nowe miejsca pracy w sektorze budowlanym i transportowym, co przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia w regionie.
Potencjalne źródła finansowania
Realizacja tak dużej inwestycji infrastrukturalnej wymaga pozyskania znaczących środków finansowych. Istnieje kilka kluczowych programów i funduszy, zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim, które stanowią potencjalne źródło dotacji na odbudowę linii kolejowej nr 103:
· Fundusze Europejskie (Polityka Spójności): W ramach perspektywy finansowej 2021-2027 Polska jest największym beneficjentem Polityki Spójności, z alokacją ponad 76 mld euro. Część tych środków jest przeznaczona na rozwój infrastruktury transportowej, w tym kolejowej, w ramach programów krajowych i regionalnych. Fundusz Spójności bezpośrednio wspiera projekty w ramach sieci transeuropejskich (TEN-T) oraz inwestycje na rzecz środowiska, co jest zgodne z celami projektu.
· Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO): Jest to instrument finansowy stworzony w celu odbudowy gospodarek po pandemii COVID-19. Znacząca część środków z KPO (łącznie 18 mld zł) została przeznaczona na modernizację i rewitalizację linii kolejowych w Polsce w celu zwiększenia efektywności i konkurencyjności transportu szynowego. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. są największym beneficjentem tych środków.
· Program Kolej Plus: Rządowy program, którego celem jest przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu poprzez uzupełnianie lokalnej i regionalnej infrastruktury kolejowej. Jego budżet to ok. 13,5 mld zł (środki budżetu państwa oraz wkład samorządów). Program zakłada finansowanie projektów rewitalizacji i odbudowy linii w 85% ze środków rządowych, przy 15% wkładzie własnym samorządów.
· Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027 (FEM): Regionalny program operacyjny, w ramach którego na rozwój transportu regionalnego przeznaczono ponad 200 mln euro. Środki te mogą być wykorzystane na inwestycje w infrastrukturę kolejową o znaczeniu wojewódzkim.
· Krajowy Program Kolejowy (KPK): To nadrzędny dokument strategiczny, określający ramy finansowe dla inwestycji kolejowych w Polsce do 2032 roku. Wpisanie projektu na listę priorytetową KPK jest kluczowe dla zapewnienia mu finansowania z budżetu państwa oraz funduszy unijnych.
Rekomendacja 1: Podniesienie projektu do rangi priorytetu w dokumentach strategicznych. Należy podjąć formalne działania w celu jednoznacznego wpisania projektu „Rewitalizacja i odbudowa linii kolejowej nr 103 na odcinku Trzebinia–Wadowice” jako zadania priorytetowego w najbliższych aktualizacjach kluczowych dokumentów planistycznych. Dotyczy to w szczególności Krajowego Programu Kolejowego (KPK) oraz Regionalnego Planu Transportowego Województwa Małopolskiego (RPTWM). Formalne umieszczenie projektu na listach priorytetowych tych dokumentów znacząco wzmocni jego pozycję w procesie ubiegania się o środki finansowe i nada mu odpowiednią rangę w hierarchii inwestycji regionalnych i krajowych.
Rekomendacja 2: Przygotowanie kompletnej dokumentacji projektowej („shovel-ready”). W oparciu o pozytywne wnioski ze „Wstępnego Studium Wykonalności” , należy niezwłocznie dążyć do pozyskania środków na opracowanie pełnej, szczegółowej dokumentacji technicznej, środowiskowej i finansowej. Przygotowanie projektu w standardzie „shovel-ready” (gotowego do realizacji) jest kluczowym atutem w rywalizacji o ograniczone środki krajowe i unijne. Kompletna dokumentacja powinna zawierać zaktualizowaną, szczegółową analizę kosztów i korzyści (AKK), która precyzyjnie skwantyfikuje zwrot z inwestycji, uwzględniając korzyści ekonomiczne (wzrost przychodów z turystyki, oszczędności w logistyce, wzrost wartości nieruchomości), społeczne (oszczędność czasu pasażerów, redukcja wypadków drogowych) i środowiskowe (redukcja emisji CO2). Taki dokument będzie stanowił ostateczne, niepodważalne uzasadnienie dla decydentów finansowych.
Żądanie:
Podjęcie działań w celu opracowania projektu rewitalizacji linii kolejowej nr 103 oraz pozyskanie niezbędnych funduszy na realizację tego przedsięwzięcia, a w konsekwencji odbudowę linii kolejowej nr 103. Jesteśmy przekonani, że odbudowa tej linii przyniesie liczne korzyści dla mieszkańców i całego regionu.
W czyim interesie składana jest petycja:
Petycja składana jest w interesie publicznym, mając na celu poprawę jakości życia mieszkańców regionu, rozwój lokalnej gospodarki oraz ochronę środowiska. Odbudowana linia kolejowa nr 103 będzie służyć zarówno obecnym, jak i przyszłym pokoleniom, przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Dlaczego linia została zamknięta:
Linia kolejowa nr 103 została zamknięta z powodu wielkich cięć budżetowych oraz zaniedbań w jej utrzymaniu. Redukcja nakładów na infrastrukturę kolejową oraz brak inwestycji w jej modernizację spowodowały, że linia stała się nieopłacalna do dalszego użytkowania, co doprowadziło do jej zamknięcia.
W tym stanie rzeczy uważam, że moja petycja jest w pełni zasadna.
Lista podpisów mieszkańców popierających niniejszą petycję, wraz z komentarzami uzasadniającymi ich poparcie, stanowi załącznik do niniejszego dokumentu.
Oświadczam, że wyrażam zgodę na ujawnienie na stronie internetowej podmiotu rozpatrującego petycję lub urzędu go obsługującego danych osobowych podmiotu wnoszącego petycję.
Petycja została opracowana przez:
Jakuba Sołtysa
Jakub Sołtys Skontaktuj się z autorem petycji