Status analityka kryminalnego w prokuraturze
Środowisko analityków kryminalnych czuje się bardzo zaniepokojone ciągłym brakiem regulacji dotyczących naszego statusu w strukturze prokuratury. W kolejnych zmianach ustawy o prokuraturze pomija się funkcjonującą w polskiej prokuraturze grupę zawodową analityków kryminalnych, liczącą ponad 120 osób, powołaną do życia w 2007 r., kiedy to byliśmy zatrudniani jako referenci ze stanowiskiem docelowym analityk kryminalny. Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 czerwca 2008 r. w sprawie stanowisk i szczegółowych zasad wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz odbywania stażu urzędniczego gdzie po raz pierwszy uwzględniono nas w tabeli stanowisk jako stanowisko wspomagające pion orzeczniczy. Dopiero po kolejnych 8 latach Zarządzeniem nr 43/16 Prokuratora Generalnego z dnia 14 czerwca 2016 r. określono sposób i tryb wykonywania analizy kryminalnej w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury. W tym momencie zapaliła się naszej grupie zawodowej iskierka nadziei, że zaczęto zauważać, że jesteśmy jednym absolutnie niezbędnym elementem systemu wspomagającego pracę prokuratora w skutecznej walce z przestępczością, która wymaga dobrej koordynacji i współpracy z odpowiednio wyszkolonymi analitykami kryminalnymi. Tym samym oczekiwaliśmy zmiany w tabeli stanowisk, polegającej na przeniesieniu nas do grupy stanowisk samodzielnych, co nie nastąpiło. Dodać należy, że przez 16 lat nasze pensje rosną tylko inflacyjnie, nie odczuwamy awansu zawodowego chociażby przez tym motywowany wzrost pensji. Autorzy projektu nie uwzględnili też faktu, że nasza grupa zawodowa na podstawie zapisu § 1 pkt 2 ust. 3 oraz § 132 w Zarządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów oraz innych działów administracji w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury z dnia 21 lipca 2021r., otrzymała między innymi możliwość występowania w postępowaniu przygotowawczym w roli specjalisty, czego nie posiadają urzędnicy sekretariatów i „inni urzędnicy” prokuratury.
Analiza kryminalna to narzędzie wsparcia decyzji prokuratora w prowadzonym postępowaniu. Z uwagi na wielkość i rodzaj zabezpieczanych materiałów i pobieranych w trakcie trwania procesu licznych danych, ogrom spraw toczonych w prokuraturze bez wykonanej analizy nie ma szans na prawidłowe zakończenie. Analitycy kryminalni szkoleni są pod kątem interpretacji i wykorzystania danych, możliwości dowodowych oraz sposobu wykorzystania poszczególnych danych w procesie. Analityk kryminalny jako specjalista, w analizie kryminalnej wskazuje prokuratorowi i jego asystentowi powiązania podmiotowe i podmiotowo-przedmiotowe, zależności występujące w postępowaniu przygotowawczym, potwierdza lub wyklucza pojawiające się w sprawie informacje, a co najważniejsze wskazuje (dzięki wykonanej analizie) nowe źródła dowodowe oraz kierunki dalszego działania. Czyli jednym zdaniem można stwierdzić, iż wszelkie działania analityczne służą zapobieganiu przestępstwom oraz prokuratorowi, jako oskarżycielowi, by skutecznie przekonać sąd o winie podejrzanego/oskarżonego.Bez znajomości metodologii analizy kryminalnej nie da się odpowiednio przeanalizować spraw dotyczące licznych przepływów pomiędzy więcej niż dwoma rachunkami, logowań na stacjach przekaźnikowych BTS lub numerach IP czy przepływów blockchainowych, danych z JPK, obiegu faktur, split paymentu. Wraz z rozwojem cyberprzestępczości i przestępczości gospodarczej konieczność wykorzystania analizy kryminalnej wzrosła a udział analityka kryminalnego w postępowaniu stał się tematem bezdyskusyjnym. W pracy analityka kryminalnego nie wystarczy znajomość pakietu Office. W codziennej pracy wykorzystujemy oprogramowanie specjalistyczne będące podstawą w pracy analityków na całym świecie, których obsługa nie jest znana innym pracownikom prokuratury.Grupa zawodowa analityków kryminalnych prokuratury wg. tabeli wynagrodzenia zasadniczego stanowi pion wspomagający pion orzeczniczy, czyli pracę prokuratorów. Obowiązujący układ etatowy w prokuraturze wskazuje tylko etat „analityka kryminalnego” usytuowany w grupie urzędniczej i nie daje możliwości awansu zawodowego, co skutkuje tym, iż analityk z 16-to letnim doświadczeniem na tym stanowisku jedzie na tym samym przysłowiowym wózku z analitykiem nowozatrudnionym.Analitycy zaszeregowani są w pionach informatycznych lub (w niektórych jednostkach prokuratury) śledczych. Brak uregulowań prawnych statusu analityka kryminalnego, które proponujemy poniżej, które powodowałyby wprowadzenie adekwatnego wynagrodzenie i perspektywy awansu, prowadzą do dużej rotacji etatowej.
Taki brak ścieżki rozwoju zawodowego oraz prawidłowego wykorzystania możliwości analityków kryminalnych (poprzez stałe angażowanie ich w inne czynności nie związane z analizą kryminalną, np. obsługę baz danych lub digitalizowanie akt sprawiło, że przez niespełna 16 lat funkcjonowania analizy kryminalnej z prokuratury odeszła spora grupa przeszkolonych i bardzo dobrze przygotowanych do tej szczególnej pracy analityków, którzy przyjęci zostali przez inne służby lub firmy prywatne.
Stoimy na stanowisku, że kwestię umocnienia pozycji analityka w prokuraturze, co odniesie korzyści zwłaszcza w sferze procesowej prowadzonych postępowań, zmienić może tylko uwzględnienie analityków w ustawie o prokuraturze. Nadanie statusu specjalisty analitykom którzy nabyli już doświadczenie w swojej pracy, rozwiązałoby problem jego udziału nie tylko w postępowaniu na etapie przygotowawczym ale również sądowym. Policyjni analitycy kryminalni mają status specjalisty, przez co stając przed sądem nie muszą tłumaczyć swojego statusu w strukturach organów ścigania. Wprowadzanie specjalistów do prokuratury w dobie cyberprzestępczości jest niezbędne, by postępowania przygotowawcze były prowadzone na wysokim poziomie, przy jednoczesnym wyłączeniu konieczności korzystania z usług zewnętrznych biegłych sądowych. Stawki biegłych w zestawieniu z wprowadzoną odpowiedzialnością karną powoli weryfikują poziom rynku biegłych sądowych.W niektórych jednostkach prokuratury są utworzone etaty ekspertów ds. analizy kryminalnej, ale jak takim ekspertem zostać i jakie trzeba spełniać warunki w żaden sposób nie jest uregulowane – zależy to jedynie od dobrej woli szefa.
Reasumując, postulujemy wprowadzenie zmian regulujących nasz status, które uznają stanowisko analityka kryminalnego jako stanowiska samodzielnego z jasno określoną ścieżką awansu, przejrzystymi uregulowaniami co do formy zatrudnienia i wynagrodzenia, co zapewni stabilność zatrudnienia oraz będzie motywatorem do podnoszenia kwalifikacji zawodowych i zdobywania nowych umiejętności a co najważniejsze będzie wyrównaniem szans zawodowych.W naszej ocenie powyższe postulaty są w stanie wyprostować jedną z patologii zatrudnienia w jednostkach prokuratury i tym samym zatrzymać proces rotacji na stanowiskach analitycznych co odniesie tylko pozytywny skutek dla prokuratury. Posiadamy projekt regulacji, który mozna wdrozyć przy procedowaniu zmian do ustawy o prokuraturze i możemy go w każdej chwili przedstawić.