Petycja do Prezesa Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji w sprawie zbadania możliwości wprowadzania konsumentów w błąd przez system znakowania produktów spożywczych Nutri-Score

Szanowny Pan Tomasz Chróstny
Prezes Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji
pl. Powstańców Warszawy 1
00-950 Warszawa

Działając w interesie publicznym oraz w imieniu Konsumentów zwracamy się z prośbą o interwencję w sprawie systemu znakowania żywności Nutri-Score, który jest coraz powszechniej stosowany na polskim rynku. Z działań promocyjnych, z którymi można spotkać się w kampaniach reklamowych sieci handlowych i niektórych producentów żywności, dowiadujemy się, że pięciokolorowe oznaczenie, umieszczane na etykietach produktów spożywczych, ma za zadanie uprościć ocenę wartości odżywczej tych produktów i ułatwić wybór produktów pożądanych w diecie. Symbole – w kolorach od zielonego do czerwonego – zawierają również oznaczenia literowe, gdzie A na zielonym tle oznaczać ma produkty, które można spożywać najczęściej, a E na czerwonym tle produkty, po które należy sięgać rzadko. Z informacji ze stron internetowych sieci handlowych oraz niektórych producentów żywności, jak również w samych sklepach, w miejscach zakupów dowiadujemy się, że system Nutri-Score promuje produkty o wyższej zawartości błonnika, białka, warzyw, owoców i orzechów, a gorzej ocenia produkty o wysokiej wartości energetycznej oraz zawartości cukru, soli i tłuszczy nasyconych.  Jednak w naszej opinii, obserwując praktykę stosowania systemu Nutri-Score i produkty, które uzyskują w nim wysoką ocenę (A lub B na zielonym i jasnozielonym tle) system ten może wprowadzać konsumentów w błąd i wbrew deklaracjom w reklamach – może prowadzić do promocji żywności o bardzo wysokim stopniu przetworzenia z dużą ilością różnych substancji dodatkowych, co więcej przez ekspertów nierekomendowaną do częstego spożywania.

Dla przykładu:  

KATEGORIA A

• zbożowe kulki o smaku czekoladowym
  dostępne np. w: https://www.carrefour.pl/artykuly-spozywcze/sniadanie/platki/nestle-nesquik-zbozowe-kuleczki-o-smaku-czekoladowym-450-g?gclid=EAIaIQobChMIl5zDz7jP_wIVBUKRBR389QYgEAQYASABEgKLB_D_BwE&gclsrc=aw.ds
  Składniki: mąka pszenna pełnoziarnista (53,1%), cukier, mąka kukurydziana (17,2%), syrop glukozowy, kakao o obniżonej zawartości tłuszczu (5,6%), substancja wzbogacająca (składnik mineralny: wapń), zawiera olej słonecznikowy i/lub palmowy, sól, aromaty naturalne, substancje wzbogacające (składnik mineralny: żelazo; witaminy: B3, B5, B2, B6, B1, B9, D); kcal: 377/100 g; waga: 450 g;  
• 100% roślinny burger marki własnej
  dostępny w jednej z popularnych sieci sklepów spożywczych
  Składniki: panierowane kawałki na bazie soi 32,5% (baza sojowa (woda, koncentrat białka sojowego)), płatki kukurydziane (kukurydza, cukier, sól), oleje roślinne (rzepakowy, słonecznikowy), mąka kukurydziana, mąka ryżowa, błonnik owsiany, skrobia modyfikowana kukurydziana, naturalne aromaty, substancja zagęszczająca: metyloceluloza; ocet w proszku (ocet spirytusowy, regulator kwasowości: wodorotlenek sodu), sól, skrobia kukurydziana, izolat białka sojowego, regulator kwasowości, kwas cytrynowy; żelazo, witamina B12), bułka pszenna z nasionami sezamu 30% (mąka pszenna, woda, cukier, drożdże, nasiona sezamu 2%, sól, emulgatory: E472e, E481; stabilizator: E516; środek do przetwarzania mąki: E300), sos 14,5% (olej rzepakowy, woda, białko grochu, ocet spirytusowy, musztarda (woda, gorczyca, ocet spirytusowy, cukier, sól), koncentrat pomidorowy, sól, skrobia modyfikowana, granulaty warzyw, substancje zagęszczające: guma guar, guma ksantalowa, koncentrat soku z cytryny, substancje konserwujące: benzoesan sodu, sorbinian potasu, przyprawy, regulator kwasowości, kwas cytrynowy; aromat), plastry do kanapek i zapiekania o smaku sera Gouda 10% (woda, olej kokosowy, skrobia modyfikowana, sól, aromat sera Gouda (glukoza, sól, aromat, ekstrakt drożdżowy), wapń, stabilizatory: chlorek wapnia, karagen; substancja konserwująca: sorbinian potasu; witaminy: niacyna, kwas pantotenowy, witamina B6, witamina B12, kwas foliowy, biotyna; barwnik: karoteny; regulator kwasowości: kwas cytrynowy), papryka marynowana 7% (papryka, woda, ocet spirytusowy, cukier, sól, regulator kwasowości: kwas cytrynowy, przyprawy), ogórek konserwowy 6% (ogórek, woda, ocet spirytusowy, cukier, sól, przyprawy (gorczyca)); kcal: 287/100 g; waga: 175 g;
• tortilla pszenna pomidorowa marki własnej
  dostępna w jednej z popularnych sieci sklepów spożywczych
  Składniki: mąka pszenna (58%), woda, olej rzepakowy, substancja utrzymująca wilgoć: glicerol; pomidory w proszku (1,7%), mieszanka wypiekowa,: glukoza, sól, substancje spulchniające: difosforany, węglany sodu; emilgator: mono- i duglicerydy kwasów tłuszczowych; regulatory kwasowości: kwas jabłkowy, kwas cytrynowy; stabilizator: guma ksantanowa; substancje konserwujące: propionian wapnia, sorbinian potasu; naturaly środek aromatyzujący, koncentrat soku z buraka; kcal: 292/ 100g; 240 g;
• bułki pszenne posypane nasionami sezamu do przygotowywania hamburgerów
  dostępne np. w Lidlu
  Składniki: mąka pszenna, woda, cukier, drożdże, nasiona sezamu 2%, olej rzepakowy, sól, substancje konserwujące: E 282, E200, środek do przetwarzania mąki: kwas askorbinowy; kcal: 288/100 g; 228 g;

KATEGORIA B

• serek homogenizowany o smaku ciasteczkowym
  dostępny m.in. w: https://www.carrefour.pl/mleko-nabial-jaja/jogurt-kefir-maslanka-serki-homogenizowane/serki-homogenizowane/danio-serek-homogenizowany-o-smaku-ciasteczkowym-120-g)
  Składniki: twaróg odtłuszczony, śmietanka, woda, cukier, skrobia kukurydziana, ciastko sproszkowane 0,50 % [mąka (kukurydza, ryż), cukier, masło, substancja spulchniająca (węglany amonu), sól], sok z cytryny zagęszczony, koncentrat z marchwi, aromat, syrop cukru karmelizowanego; kcal: 100/100 g; waga: 120 g;
• ekologiczny napój sojowy o smaku czekoladowym marki własnej
  dostępny w jednej z popularnych sieci sklepów spożywczych
  Składniki: napój sojowy 90% (woda, soja *% (pochodzenie Francja), cukier trzcinowy, czekolada w proszku 1% (cukier, kakao), kakao o obniżonej zawartości tłuszczu 1%, subsancje zagęszczające: karagen, guma ksantanowa, naturalne aromaty, sól; kcal 76 kcal/ 100ml; 1 l;
• pizza grube ciasto Pepperoni
  dostępna np. w Auchan,
  Składniki: mąka PSZENNA, przecier pomidorowy, woda, SER edamski 5,4%, SER MOZZARELLA 5,4%, salami pepperoni 5,1% (mięso wieprzowe, boczek wieprzowy, sól, EKSTRAKTY przypraw, dekstroza, przyprawy, syrop glukozowy, cukier, przeciwutleniacze (EKSTRAKTY z rozmarynu, izoaskorbinian socu), substancja KONSERWUJĄCA (azotyn sodu, dym wędzarniczy), KUKURYDZA 3,1%, marynowane papryczki chili 3,1% (papryczki chili, ocet, sól), drożdże, olej rzepakowy, sól, dekstroza, skrobia, skrobia PSZENNA, zioła, przyprawy, czosnek, kcal: 223/100 g; 390 g;
• kotlet drobiowy z kapustą i puree marki własnej
  dostępny w jednej z popularnych sieci sklepów spożywczych
  Składniki: kapusta biała zasmażana 37,5% (kapusta biała kiszona 51% (kapusta biała, sól), woda, cebula smażona (cebula, olej rzepakowy), pieczarki, mąka pszenna, smalec wieprzowy, sól, skrobia modyfikowana kukurydziana, cukier, przyprawy, aromat naturalny), puree ziemniaczane 37,5% (ziemniaki gotowane 94%, olej rzepakowy, masło, sól), kotlet z fileta piersi kurczaka panierowany, smażony 25% (filet z piersi kurczaka 74%, mąka pszenna, olej rzepakowy, masa jajowa pasteryzowana, skrobia modyfikowana kukurydziana, sól, błonnik, drożdże, przyprawy, aromaty), kcal: 141/100 g; 400 g;
• napój light gazowany dostepny praktycznie w każdym sklepie spożywczym składniki: woda, dwutlenek węgla, barwnik E150d, kwas: kwas fosforowy, Substancje słodzące: cyklaminiany, acesulfam K, aspartam, naturalne aromaty w tym kofeina, regulator kwasowości: cytryniany sodu; kcal: 1/100ml, 1 l

Jako eksperci w dziedzinie zdrowia i żywienia, a także świadomi konsumenci chcemy wyrazić rozczarowanie, że system Nutri-Score funkcjonuje w tym kształcie w Polsce, wydaje się, że bez odpowiedniego nadzoru instytucji publicznych, które powinny stać na straży zdrowia konsumenta. W wyniku tego, coraz więcej produktów nierekomendowanych do częstego spożywania, reklamowych jest z wykorzystaniem oznaczenia A lub B na zielonym tle, co w rozumieniu konsumenta o przeciętnej lub niskiej wiedzy żywieniowej oznacza jedno – że są to produkty zdrowe, po które należy często sięgać. Tymczasem spożywane w średnich lub dużych ilościach przez niezorientowanych w temacie zdrowego odżywiania konsumentów, mogą być szkodliwe. Polski konsument, widząc kolorowe, jasne w przekazie oznaczenia i ufając, że oznaczenia takie mogą funkcjonować tylko za zgodą i pod nadzorem instytucji publicznych (jak ma to miejsce w przypadku listy składników, tabeli wartości odżywczej, czy daty przydatności do spożycia), czuje się zwolniony z potrzeby czytania składów – ufa systemowi państwowej kontroli.

Nie ulega wątpliwości, że Nutri-Score stanowi dobrowolną informację na temat żywności. Tego rodzaju komunikaty kierowane do konsumenta muszą spełniać wymogi art. 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1169/2011, tj.:  

1. nie mogą wprowadzać konsumentów w błąd, o czym mowa w art. 7
2. nie mogą być niejednoznaczne ani dezorientować konsumenta
3. muszą być, w stosownych przypadkach, oparte na odpowiednich danych naukowych

Art. 7, o którym mowa powyżej ma zapewnić, że wszelkie informacje na temat żywności będą rzetelne, jasne i łatwe do zrozumienia dla konsumenta, a także, że nie mogą one wprowadzać w błąd, w szczególności:  

1. co do właściwości środka spożywczego, a w szczególności co do jego charakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, kraju lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji
2. przez przepisywanie środkowi spożywczego działania lub właściwości, których on nie posiada
3. przez sugerowanie, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właściwości, zwłaszcza przez szczególne podkreślanie obecności lub braku określonych składników lub składników odżywczych
4. przez sugerowanie przez wygląd, opis lub prezentacje graficzne, że chodzi o określony środek spożywczy lub składnik, mimo że w rzeczywistości komponent lub składnik naturalnie obecny lub zwykle stosowany w danym środowisku spożywczym został zastąpiony innym komponentem lub innym składnikiem

Warto też zwrócić uwagę na fakt, że polscy, najwyższej klasy eksperci zajmujący się zdrowiem i żywieniem człowieka, z renomowanych uczelni wyższych i instytutów naukowych sceptycznie oceniają system Nutri-Score. Aż 80% przebadanych naukowców jest zdania, że wybór przez konsumenta jedynie produktów z najwyższą oceną nie gwarantuje, że skomponuje on zbilansowaną dietę. Pełna treść raportu prezentująca opinię, a przede wszystkim obawy i zastrzeżenia ekspertów, dostępna jest na stronie: https://wnoz.wum.edu.pl/pl/content/raport-naukowcow-wnoz

Argumentując prośbę wyżej przedstawioną podstawą prawną oraz mając na uwadze dobro konsumentów, wnosimy o przyjrzenie się sprawie i podjęcie stosownych działań, w szczególności wnioskujemy o wstrzymanie funkcjonowania systemu Nutri-Score na polskim rynku do czasu zakończenia prac przez Komisję Europejską nad jednolitym systemem znakowania na froncie opakowania produktów spożywczych. 

Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia
https://ptmsz.pl/

Polskie Stowarzyszenie Diabetyków
https://diabetyk.org.pl/

Partnerzy działań edukacyjnych Nutri-Score Fakty - Producenci Produktów Naturalnych i Niskoprzetworzonych
https://nutriscore-fakty.pl/

Partnerzy działań edukacyjnych Nutri-Score Fakty - Producenci Produktów Naturalnych i Niskoprzetworzonych    Skontaktuj się z autorem petycji