Petycja o zmianę przepisów Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów (Dz. U. 2018, poz. 1861)

Wnosimy o dokonanie zmiany § 29 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów (Dz. U. 2018, poz. 1861) poprzez zastąpienia dotychczasowego brzmienia następującym:

„Absolwentom studiów pierwszego stopnia nadaje się tytuły zawodowe równorzędne tytułom licencjata i inżyniera: 2) inżynier pożarnictwa – strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowej po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na studiach prowadzonych dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej”.

Regulacja zawarta w § 29 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie studiów w zakresie w jakim uznaje, że tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa nadaje się tylko po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na studiach prowadzonych tylko dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej:

-          jest sprzeczna z art. 32 i art. 70 Konstytucji RP, albowiem kreuje nierówny dostęp do uzyskania uprawnień zawodowych przez funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej oraz strażaków innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a nadto całkowicie uniemożliwia uzyskanie tytułu zawodowego inżynier pożarnictwa strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż jednostki Państwowej Straży Pożarnej, uniemożliwiając tym samym uzyskanie przez te podmioty tytułu zawodowego zgodnego z Międzynarodowym Standardem Klasyfikacji Zawodów ISCO-08.

-          jest sprzeczna z celem i założeniami ustawodawcy leżącymi u podstaw wejścia w życie ustawy deregulacyjnej z dnia 5 sierpnia 2015 r., albowiem wejście w życie rzeczonej ustawy – wobec aktualnej treści § 29 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie studiów, w rzeczywistości nie ułatwiło dostępu do zawodu inżyniera pożarnictwa dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż Państwowa Straż Pożarna.

-          wyłącza możliwość zastosowania w odniesieniu do strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż jednostki Państwowej Straży Pożarnej, przepisu art. 16 a ust. 4a pkt 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, co w konsekwencji prowadzi do podniesienia wymagań kwalifikacyjnych dla stanowisk w jednostkach ochrony przeciwpożarowej innych niż Państwowa Straż Pożarna w stosunku do wymagań kwalifikacyjnych stawianych dla tych samych stanowisk w jednostkach Państwowej Straży Pożarnej.

Paragraf 29 Rozporządzenia stanowi, iż: „absolwentom studiów pierwszego stopnia nadaje się tytuły zawodowe równorzędne tytułom licencjata i inżyniera:

1) inżynier architekt - po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku architektura;

2) inżynier pożarnictwa - po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na studiach prowadzonych dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej;

3) licencjat pielęgniarstwa - po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku pielęgniarstwo;

4) licencjat położnictwa - po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku położnictwo.

Z przytoczonej regulacji wynika, iż tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa nadaje się po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na studiach prowadzonych tylko dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej, podczas gdy już wymieniony w tym paragrafie tytuł inżyniera architekta, licencjata pielęgniarstwa czy położnictwa można uzyskać po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku odpowiednio architektura, pielęgniarstwo czy położnictwo, bez jednoznacznego określenia szkoły, w której to kształcenie winno się odbywać oraz bez jednoznacznego zawężonego wskazania kręgu podmiotów, dla których dane szkolenie jest przewidziane. W odniesieniu do trzech wymienionych powyżej tytułów ustawodawca nie postawił tym samym warunku ukończenia określonej szkoły, ani też nie określił ściśle katalogu podmiotów, które te studia mogą odbyć. Przeciwne natomiast rozwiązania wprowadzone zostały w odniesieniu do tytułu zawodowego inżyniera pożarnictwa,  co do którego wymaga się już nie tylko ukończenia określonego kierunku studiów, ale też i określonej szkoły i studiów prowadzonych dla określonej kategorii osób. W tej sytuacji w pełni uzasadniona jest ocena przytoczonej powyżej regulacji w kontekście jej zgodności z powszechnie obowiązującymi przepisami, w tym z art. 32 i 70 Konstytucji RP oraz ustawą deregulacyjną. 

Przechodząc do analizy powyższego zagadnienia należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na treść postanowienia art. 16 a ust. 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Przepis ten stanowi, iż strażakiem jednostki ochrony przeciwpożarowej może być pracownik, który ma kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu strażak, technik pożarnictwa lub inżynier pożarnictwa. Katalog jednostek ochrony przeciwpożarowej określony został w art. 15 ustawy. Do katalogu tego zaliczana jest m.in zakładowa straż pożarna. Kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu strażak obejmują posiadanie co najmniej wykształcenia średniego lub średniego branżowego oraz ukończenia szkolenia w zawodzie strażak lub szkolenia równorzędnego ze szkoleniem w zawodzie strażak. Kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu technik pożarnictwa obejmują posiadanie tytułu technik pożarnictwa (art. 16 a ust. 4 a ustawy). Z kolei kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu inżynier pożarnictwa obejmują posiadanie:

1) tytułu zawodowego inżynier pożarnictwa albo

2) tytułu zawodowego inżynier w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego uzyskanego w Szkole Głównej Służby Pożarniczej oraz kwalifikacji wymaganych do wykonywania zawodu strażak oraz ukończenie w Szkole Głównej Służby Pożarniczej przeszkolenia zawodowego przygotowującego do zajmowania stanowisk związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi albo

3) tytułu zawodowego inżynier oraz tytułu zawodowego magister inżynier w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego uzyskanego w Szkole Głównej Służby Pożarniczej oraz kwalifikacji do wykonywania zawodu technik pożarnictwa oraz ukończenie w Szkole Głównej Służby Pożarniczej przeszkolenia zawodowego przygotowującego do zajmowania stanowisk związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi (art. 16 a ust. 4 b ustawy).

Przeszkolenie zawodowe, o którym mowa w ust. 4 b pkt 2 i 3 powyżej, jest prowadzone w formie studiów podyplomowych i kierują na nie pracodawcy (art. 16 a ust. 4 c i d ustawy). Aktualna treść art. 16 a ww. ustawy weszła w życie w dniu 30 listopada 2015 r. i wprowadzona została mocą ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (Dz. U. 2015, poz. 1505, dalej: ustawa deregulacyjna). Jak wynika z uzasadnienia do projektu ww. ustawy nowelizującej ustawa ta stanowi efekt działań rządowych w celu ograniczenia regulacji w przynajmniej połowie spośród zawodów regulowanych w Polsce. Ustawa stanowi trzeci etap otwierania dostępu do zawodów regulowanych i swoim zakresem objęła między innymi zawód inżyniera pożarnictwa, strażaka jednostki ochrony przeciwpożarowej, rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, czy specjalisty ochrony przeciwpożarowej. Przed wejściem w życie ustawy deregulacyjnej przepis art. 16 a określał kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu strażaka, natomiast nie wskazał, jakie są wymagane kwalifikacje do wykonywania zawodu technika pożarnictwa i inżyniera pożarnictwa, co stwarzało szereg problemów natury praktycznej. W związku z powyższym w art. 16 a ustawy dodane zostały - po ust. 4 - ust. 4 a i 4 b, które określają odpowiednio wymagania do wykonywania zawodu technika pożarnictwa i inżyniera pożarnictwa.

W kontekście powyższego należy zwrócić uwagę na okoliczność, iż Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. z 2015, poz. 1962) przewiduje dla wielu stanowisk wymagania kwalifikacyjne na poziomie inżyniera pożarnictwa. Wymagania takie ustawodawca postawił mianowicie dla stanowisk: Kierownik i zastępca kierownika jednostki ochrony przeciwpożarowej (komendant, szef służby ratowniczej), specjalista czy dowódca kompanii. Jak wynika z przytoczonego powyżej art. 16 a ust. 4 b ustawy o ochronie przeciwpożarowej osiągnięcie kwalifikacji wymaganych do wykonywania zawodu inżynier pożarnictwa jest możliwe po spełnieniu jednego z trzech wymienionych w treści tego artykułu warunków, przy czym w odniesieniu do strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż jednostki PSP możliwość spełnienia pierwszego z warunków, tj. posiadania tytułu zawodowego inżyniera pożarnictwa została w istocie zupełnie wyłączona poprzez wprowadzenie regulacji zawartej w § 29 pkt 2 Rozporządzenia. Jak już bowiem nadmieniono powyżej regulacja ta przewiduje, że tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa nadaje się tylko po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na studiach prowadzonych tylko dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej. To zaś oznacza, że nie jest możliwe uzyskanie tytułu zawodowego inżyniera pożarnictwa przez strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej. Wynika to z tego, że studia na kierunku inżynieria bezpieczeństwa prowadzone są tylko dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej i nie jest możliwe podjęcie kształcenia na tych studiach prze techników pożarnictwa z Zakładowych Straży Pożarnych, Zakładowych Służb Ratowniczych i strażaków z innych niż jednostki Państwowej Straży Pożarnej jednostek ochrony przeciwpożarowej. W istocie więc całkowicie niemożliwym jest aktualnie uzyskanie tytułu inżyniera pożarnictwa przez te podmioty, co tym samym znacznie utrudnia możliwość uzyskania kwalifikacji wymaganych do wykonywania zawodu technik pożarnictwa, a w konsekwencji znacznie utrudnia możliwość objęcia przez strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowych innych niż jednostki  Państwowej Straży Pożarnej stanowisk kierownika i zastępcy kierownika jednostki ochrony przeciwpożarowej (komendanta, szefa służby ratowniczej), specjalisty czy dowódcy kompanii. Należy bowiem zwrócić uwagę na okoliczność, że strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowych innych niż jednostki Państwowej Straży Pożarnej, dla osiągnięcia kwalifikacji wymaganych do wykonywania zawodu inżynier pożarnictwa, pozostało wypełnienie wymagań określonych w art. 16 a ust. 4 b pkt 2 i 3 ustawy, co znacznie wydłuża możliwość osiągnięcia tych kwalifikacji, albowiem związane jest z koniecznością odbycia przeszkolenia zawodowego w formie dodatkowych studiów podyplomowych trwających zasadniczo przez okres dwóch lat.

Na nierówne kształtowanie sytuacji prawnej strażaków z innych jednostek ochrony przeciwpożarowej wpływa także okoliczność, że w świetle przytoczonych regulacji mogą oni uzyskać [i to większym trudem i zaangażowaniem] jedynie kwalifikacje do wykonywania zawodu inżyniera pożarnictwa, a nie tytułu zawodowego w tym zakresie, podczas gdy tytuł zawodowy inżyniera pożarnictwa jest zgodny z Międzynarodowym Standardem Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 i niezbywalny, zaś same kwalifikacje mogą podlegać zmianom, co w istocie może prowadzić do sytuacji, w której – na skutek kolejnych zmian legislacyjnych, nastąpi ich utrata, a co za tym idzie i utrata uprawnień do zajmowania stanowiska, dla którego te kwalifikacje były wymagane. Ryzyko to zostało więc znacznie zminimalizowane w odniesieniu do strażaków jednostek Państwowej Straży Pożarnej poprzez umożliwienie im uzyskania tytułu zawodowego inżyniera pożarnictwa.

W istocie więc, Rozporządzenie w sprawie studiów wprowadzając dopuszczalność uzyskania tytułu zawodowego inżyniera pożarnictwa tylko dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej pozostaje w sprzeczności z celem i założeniem ustawodawcy leżącym u podstaw wprowadzenia ustawy deregulacyjnej, których motywem było przede wszystkim zwiększenie dostępności do niektórych zawodów regulowanych, w tym do zawodu inżyniera pożarnictwa.

Mając na uwadze powyższe należy dojść również do wniosku, iż Rozporządzenie w sprawie studiów kreuje nierówny dostęp do uzyskania uprawnień zawodowych przez funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej oraz strażaków innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a tym samym pozostaje ono w sprzeczności z art. 32 Konstytucji RP statuującym zasadę równości i zakaz dyskryminacji oraz przepisem art. 70 Konstytucji RP, który określa generalną zasadę prawa do nauki.

Jak stanowi pierwszy z wymienionych artykułów „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”. Artykuł ten gwarantuje wszystkim równość wobec prawa. Równość w prawie odnosi się do procesu stanowienia norm prawa i nakłada na prawodawcę obowiązek nadawania prawu takich treści, które czynią zadość nakazowi jednakowego traktowania podmiotów (sytuacji) podobnych. W razie zaś ustalenia, że adresaci danej normy prawnej są kwalifikowani do kategorii „podobnych” konieczne staje się wykazanie, że wprowadzenie danego zróżnicowania jest w danych okolicznościach uzasadnione. Nie ulega wątpliwości, że regulacja zawarta w § 29 pkt 2 Rozporządzenia uprzywilejowuje strażaków Państwowej Straży Pożarnej, pomimo iż niewątpliwie należy ich zaliczyć do kategorii podmiotów podobnych do strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowych innych niż Państwowa Straż Pożarna i pomimo że brak jest uzasadnionych i racjonalnych przesłanek dla różnicowania sytuacji prawnej tych dwóch kategorii osób. Odmienne kształtowanie sytuacji prawnej strażaków PSP i strażaków należących do innych jednostek ochrony przeciwpożarowej nie znajduje bowiem żadnego uzasadnienia w przepisach powszechnie obowiązującego prawa, ani też nie jest w żaden sposób uzasadnione zakresem i formą ich działania. Co bowiem istotne, zarówno strażacy PSP, jak i strażacy innych jednostek ochrony przeciwpożarowej realizują zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej - uczestniczą w podejmowaniu działań ratowniczych i realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem. Tym samym uznać należy, iż ustawodawca wprowadzając regulację zawartą w § 29 pkt 2 Rozporządzenia dopuścił się konstytucyjnie zakazanego nierównego traktowania bądź wręcz dyskryminacji strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż jednostki Państwowej Straży Pożarnej.

Odnosząc się zaś do treści art. 70 Konstytucji RP należy wskazać, iż statuuje on generalną zasadę prawa do nauki stanowiąc: „1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa. 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością. (…) 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa. 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.”. Prawo do nauki obejmuje możliwość dokonania swobodnego wyboru szkoły, w tym także szkoły wyższej oraz dowolnie wybranego przez siebie kierunku kształcenia. W ocenie Kancelarii naruszeniem powyższej zasady jest uniemożliwienie strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowej innych niż jednostki PSP możliwości uzyskania tytułu zawodowego inżyniera pożarnictwa, poprzez zamknięcie im dostępu do możliwości kształcenia się na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej, który to kierunek realizowany jest - zgodnie z § 29 pkt 2 Rozporządzenia - na studiach prowadzonych tylko dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej.

Wobec przedstawionych powyżej rozważań i wyciągniętych na kanwie tych rozważań wniosków, zasadne wydaje się dokonanie zmiany analizowanego postanowienia § 29 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie studiów, która to zmiana – w ocenie Opiniującego, mogłaby polegać na wprowadzeniu następującego brzmienia tego paragrafu w miejsce jego dotychczasowej treści: „Absolwentom studiów pierwszego stopnia nadaje się tytuły zawodowe równorzędne tytułom licencjata i inżyniera: 2) inżynier pożarnictwa – strażakom jednostek ochrony przeciwpożarowej po uzyskaniu efektów uczenia się określonych dla studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na studiach prowadzonych dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej”.

Polska Izba Przemysłu Chemicznego    Skontaktuj się z autorem petycji