Apel do Wojewody Wielkopolskiej o wpis do Rejestru Zabytków budynku ostatniej poznańskiej synagogi oraz o unieważnienie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego "Stare Miasto" w Poznaniu.
Apel do Wojewody Wielkopolskiej Pani Agaty Sobczyk
Szanowna Pani Wojewodo,
Zwracamy się niniejszym do Pani, jako nowo powołanej na urząd Wojewody Wielkopolskiego o dokonanie wpisu z urzędu do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków historycznego budynku ostatniej poznańskiej synagogi oraz o unieważnienie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego "Stare Miasto" w Poznaniu (uchwała nr XCIV/1810/VIII/2023), w jego części zezwalającej nowemu inwestorowi prywatnemu na zabudowę wysokosciową architekturą mieszkaniową (apartamentowiec) obszaru pomiędzy Skwerem Rabina Akivy Egera, ulicą Stawną a Małe Garbary / Garbary celem zapobieżenia nieodwracalnemu zniszczeniu obiektów zabytkowych, które tworzą w tym miejscu Pomnik Historii oraz Park Kulturowy. Unikatowy budynek Synagogi Nowej/Wielkiej oraz relikty osady św. Gotarda stanowią bezcenne materialne dziedzictwo wielokulturowe Miasta Poznania i Wielkopolski. Zdaniem sygnatariuszek i sygnatariuszy naszego apelu wspomniana uchwała Rady Miasta Poznania powinna zostać unieważniona w trybie rozstrzygnięcia nadzorczego z powodu rażącego naruszenia ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 (z późniejszymi zmianami). Decyzję podjęto pomimo wątpliwości oraz zastrzeżeń ekspertów m.in. historyków sztuki, którzy swoje uwagi do planu wnosili w sposób formalny wraz ze stroną społeczną.
Nowa Synagoga w Poznaniu powstała 116 lat temu i jest obecnie jedyną zachowaną wolno stojącą synagogą Poznania. Dwie inne synagogi, które przetrwały II Wojnę Światową rozebrano decyzją władz w 1947 roku. Synagoga Nowa/Wielka w 1941 roku podczas niemieckiej okupacji została zbeszczeszczona i przebudowana na pływalnię dla żołnierzy Wehrmachtu. Po wojnie kilkadziesiąt lat synagoga użytkowana była jako miejska pływalnia. Po zwrocie synagogi gminie żydowskiej w Poznaniu planowano pierwotnie utworzenie w tym miejscu Centrum dialogu i muzeum historii Żydów Poznania i Wielkopolski. Niestety do kooperacji gminy i miasta w tym zakresie nie doszło, gmina budynek sprzedała, tymczasem od lat synagoga niszczeje. Pomimo swego stanu Synagoga Nowa/Wielka wchodzi w skład zabytków i atrakcji trasy turystycznej Traktu Królewsko-Cesarskiego.
W Urzędzie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu znajdują się od września 2023 wnioski trzech stowarzyszeń postulujących wpis synagogi do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków, niestety jak dotąd bez rozstrzygnięcia. W dniu 5 grudnia 2023 na Sesji Rady Miasta, Radne i Radni większością głosów przegłosowali przedłożony przez Miejską Pracownię Urbanistyczną tzw. Plan miejscowy zagospodarowania przestrzennego "Stare Miasto" zezwalający de facto prywatnemu inwestorowi na zastąpienie istniejącego budynku synagogi wysokim apartamentowcem. Radni uczynili to mimo wiedzy, że starania o wpis do Rejestru Zabytków ostatniej poznańskiej synagogi wsparło formalnie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Za daleko niewystarczające uważamy ustne zapewnienia obecnej na Radzie Miasta Pani Miejskiej Konserwator Zabytków w Poznaniu, że "dopilnuje" inwestora, aby nie zburzył synagogi. Jedynie wpis do Rejestru Zabytków może ją realnie ochronić.
Pragniemy nadmienić, że w kancelariach urzędów - Urzędu Miasta Poznania i Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego znajduje się pisemna wersja Apelu o prawną ochronę budynku ostatniej poznańskiej synagogi, którą podpisało 3000 osób. Bezpośrednim powodem wystąpienia z apelem był pożar, który wybuchł w czerwcu 2023 w niezabezpieczonej prawidłowo przez prywatnego właściciela obiekcie synagogi. Także Młodzieżowa Rada Miasta Poznania podjęła uchwałę o przyjęciu stanowiska popierającego wspomniany apel o ocalenie Synagogi Nowej/Wielkiej oraz o zorganizowanie debaty z udziałem wszystkich zainteresowanych o losie dziedzictwa wielokulturowego Miasta Poznania.
Szanowna Pani Wojewodo, swoją stanowczą i transparentną decyzją w trybie nadzorczym o podjęciu procedury wpisu do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków oraz unieważnieniu planu zagospodarowania przestrzennego "Stare Miasto", o którą apelujemi i prosimy, może Pani przyczynić się do ocalenia unikatowego dziedzictwa architektonicznego, historycznego i kulturowego Poznania oraz Wielkopolski.
Maciej Krajewski Stowarzyszenie Łazęga Poznańska Skontaktuj się z autorem petycji