PETYCJA w sprawie rzeczywistego wdrożenia zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej (APN) w polskim systemie ochrony zdrowia

Zaawansowana praktyka pielęgniarska (Advanced Practice Nursing, APN) to uznany na świecie model niezależnej, wysokospecjalistycznej praktyki klinicznej, która:

• podnosi efektywność systemów ochrony zdrowia,

• zwiększa dostępność świadczeń,

• poprawia jakość opieki i zadowolenie pacjentów,

• pozwala odciążyć lekarzy, szczególnie w obszarach deficytów kadrowych.

W wielu krajach, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania czy Australia, pielęgniarki z kwalifikacjami APN pełnią samodzielną rolę zawodową, prowadząc pacjentów w ramach własnej odpowiedzialności klinicznej, łącznie z możliwością:

• diagnozowania chorób,

• ordynowania leków,

• kierowania na badania diagnostyczne,

• prowadzenia terapii,

• wystawiania skierowań i zaświadczeń,

• prowadzenia samodzielnej praktyki zawodowej.

Tymczasem w Polsce dotychczasowe działania samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych nie prowadzą do rzeczywistego wdrożenia APN, lecz próbują nadać jej formę karykaturalną – pozbawioną podstawowych atrybutów niezależności zawodowej. Obowiązki, które w modelach międzynarodowych stanowią trzon pracy pielęgniarki APN, są w Polsce warunkowane nadzorem lekarskim, co de facto redukuje APN do roli zawodu pomocniczego, a nie samodzielnego.

Wiceprezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Andrzej Tytuła, w piśmie z dnia 24.01.2025 r., stwierdził jednoznacznie, że „zrównanie pielęgniarek z lekarzami w zakresie kompetencji to likwidacja zawodu pielęgniarki i położnej”. Takie stanowisko jest sprzeczne z globalnym kierunkiem rozwoju zawodu pielęgniarki, godzi w profesjonalizm środowiska i pozostaje w jaskrawej sprzeczności z międzynarodowymi założeniami APN oraz wytycznymi WHO, Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN) i organizacji systemów ochrony zdrowia.

Dlatego konieczne jest stworzenie nowej podstawy prawnej i instytucjonalnej dla APN, niezależnej od obecnego samorządu, który nie reprezentuje w tej kwestii rzeczywistych interesów nowoczesnego pielęgniarstwa klinicznego.

W związku z powyższym postulujemy:

1. Przygotowanie i uchwalenie odrębnej ustawy o zawodzie pielęgniarki zaawansowanej praktyki (APN)

Ustawa ta powinna precyzyjnie określać:

• definicję zawodu APN,

• zakres samodzielnych kompetencji klinicznych, diagnostycznych i terapeutycznych,

• ramy odpowiedzialności prawnej i etycznej,

• warunki prowadzenia niezależnej praktyki,

• standardy edukacyjne, certyfikacyjne i licencyjne.

2. Ustanowienie osobnego tytułu zawodowego:

„Pielęgniarka/Pielęgniarz APN” (lub „Nurse Practitioner”) – jako forma zaawansowanego kształcenia podyplomowego i specjalizacji klinicznej, uznawana przez państwo i odpowiednie organy regulacyjne.

3. Powołanie odrębnej izby zawodowej – Ogólnopolskiej Izby Zaawansowanej Praktyki Pielęgniarskiej

Izba ta pełniłaby funkcję:

• samorządu zawodowego pielęgniarek APN,

• organu przyznającego prawa wykonywania zawodu APN,

• instytucji nadzorującej standardy etyczne, szkoleniowe i zawodowe,

• reprezentanta interesów zawodowych pielęgniarek APN na forum publicznym i międzynarodowym.

4. Uruchomienie programów pilotażowych APN

w pięciu kluczowych obszarach:

• podstawowa opieka zdrowotna (POZ),

• psychiatrycznej,

• opieka nad pacjentem przewlekle chorym (internistyczna),

• anestezjologicznej i intensywnej opieki,

• opieka paliatywna i długoterminowa.

5. Stworzenie zespołu eksperckiego przy MZ ds. APN

z udziałem przedstawicieli: środowiska pielęgniarskiego, akademickiego, Ministerstwa Zdrowia, NFZ, NRPiP, organizacji pacjenckich oraz międzynarodowych ekspertów w zakresie APN (USA, UK)

6. Umożliwienie pielęgniarkom APN prowadzenia niezależnej praktyki zawodowej

na zasadach analogicznych do praktyk lekarskich, z osobnym finansowaniem w ramach NFZ, kontraktowaniem świadczeń i odpowiednimi kodami świadczeń zdrowotnych.

Podsumowanie

Zaawansowana praktyka pielęgniarska to nie tylko nowa ścieżka kariery – to strategiczny kierunek rozwoju opieki zdrowotnej w Polsce. Jej rzeczywiste wdrożenie wymaga nie tylko zmian organizacyjnych, ale przede wszystkim nowego, odrębnego ładu legislacyjnego i instytucjonalnego, który zagwarantuje profesjonalną autonomię, jakość oraz bezpieczeństwo pacjentów.

Apelujemy o:

• potraktowanie sprawy priorytetowo,

• bezzwłoczne rozpoczęcie prac legislacyjnych nad nową ustawą,

• powołanie samodzielnej izby zawodowej,

• oraz rzeczywiste uruchomienie APN jako pełnoprawnego filaru systemu ochrony zdrowia.

Tylko pełna niezależność strukturalna i zawodowa APN zapewni jakość, skuteczność i bezpieczeństwo opieki zdrowotnej w XXI wieku.

Za odpowiedzialność należy się adekwatne wynagrodzenie. Dlatego postulowana podwyżka przez Ministrę Zdrowia dla lekarzy z gr. 1  do TRZECH średnich krajowych musi wiąząć się z podwyżkami dla APN do DWÓCH średnich krajowych na umowę o pracę. Taka była wola ponad 90% ankietowanych pielęgniarek w 2024 r. /www.oizpp.pl zakładka Ankieta/.

Dariusz Popiński, Kierownik Projektu pn. Ogólnopolska Izba Zaawansowanej Praktyki Pielęgniarsiej    Skontaktuj się z autorem petycji