Petycja o podjęcie skutecznych działań zmierzających do ochrony zabytkowej wieży ciśnień oraz pozostałych historycznych elementów zabudowy węzła i osady kolejowej w Runowie Pomorskim

Obecni i byli mieszkańcy Runowa Pomorskiego

oraz miłośnicy tradycji i materialnego dziedzictwa

kolejarzy na ziemiach polskich 

          Do: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,

                Narodowy Instytut Dziedzictwa

Petycja o podjęcie skutecznych działań zmierzających do ochrony zabytkowej wieży ciśnień oraz pozostałych historycznych elementów zabudowy węzła i osady kolejowej w Runowie Pomorskim

   My niżej podpisani apelujemy o podjęcie działań mających na celu skuteczne zabezpieczenie przed fizycznym zniszczeniem obiektów (budynków, budowli) znajdujących się w obrębie węzła i miejscowości Runowo Pomorskie, które są unikalnymi, materialnymi elementami dziedzictwa narodowego związanego z transportem kolejowym.

Z wdzięcznością przyjmiemy również wszelkie działania prawne, organizacyjne i materialne, których celem będzie konserwacja, renowacja i rekonstrukcja zabytków oraz zniszczonych elementów historycznej zabudowy stacji i osady kolejowej.   

Historia Runowa Pomorskiego ściśle związana jest z rozwojem kolejnictwa na Pomorzu Zachodnim, tj. oddaniem 1 czerwca 1859 do użytku linii kolejowej Stargard – Gdańsk,  a w 1873 linii kolejowej do Szczecinka dzięki czemu stacja zlokalizowana na styku szlaków szynowych uzyskała rangę węzła kolejowego. Stopniowo lokalizacja zapełniła się urbanistycznie. Powstał m.in. budynek dworcowy, perony, tunel, wiaty peronowe. W otoczeniu pojawiły się budynki i budowle związane z obsługą ruchu kolejowego na obszarze stacji i na liniach (nastawnie, budynek telegrafu, budynek rozdzielni prądu, wieże ciśnień, ujęcia wody głębinowej-pitnej) oraz obiekty do bezpośredniej obsługi pojazdów szynowych (parowozownia, obrotnice, górka rozrządowa). Pojawienie się na stacji ładunków skutkowało budową magazynów (pocztowy, przesyłkowy, chłodnia) oraz ramp z placami ładunkowymi. W związku z tym, że węzeł stał się dużym miejscem pracy powstały budynki mieszkalne, biurowe, itp.

Najważniejszym obiektem zabytkowym Runowa Pomorskiego jest wybudowana około 1915 roku kolejowa wieża ciśnień ze zbiornikiem w kształcie kuli (zbiornik stalowy bez ściany osłonowej, nitowany, o pojemności 500 m3 i średnicy 9,5 m). Jedyny tego typu obiekt na Pomorzu Zachodnim został wpisany do rejestru zabytków (decyzja DZ.5130.29.2012.AR  z dnia 15.11.2012 r., nr. A-1132).

W aktualnej zabudowie Runowa Pomorskiego przetrwało kilka grup odmiennych stylistycznie obiektów zabudowy osady kolejowej  z przełomu XIX i XX wieku. Znajdują się tu m.in. budynki murowane  o zwartej bryle i klinkierowych elewacjach, z bardzo skromnym detalem, budynki o bryłach rozczłonkowanych i elewacjach częściowo tynkowych, z ozdobniejszym detalem oraz budynki z lat 20- tych XX wieku z wysokimi dwuspadowymi dachami, o elewacjach tynkowych. Z okresu poprzedzającego II wojnę światową pochodzi większość budynków (w tym główna część kościoła parafialnego) i domów  zlokalizowanych przy ulicach: Kolejowa, Połchowska, Węgorzyńska, Strzelecka. Historycznymi i cennymi  obiektami węzła są również: stacyjny przejazd kolejowy oraz zlokalizowane na liniach: mosty, wiadukt oraz przepusty.

Niestety, formalne ujęcie unikalnej kolejowej wieży ciśnień w rejestrze zabytków, jak i całego zespołu stacji kolejowej w wojewódzkiej ewidencji zabytków nie zapewnia ich skutecznej ochrony konserwatorskiej. Dotyczy to szczególnie drobnych zabytkowych elementy w otoczeniu budynków mieszkalnych (np. murowanych połączeń i bram, ogrodzeń, komórek). W ostatnim okresie z lokalnego krajobrazu zniknęła m.in. kolejowa wieża ciśnień przy lokomotywowni (bud.1912 r.), murowany szalet stacyjny, ceglany magazyn kolejowy (z końca XIX w.).     

Jednocześnie informujemy, że w poczuciu obywatelskiego obowiązku, część osób podpisujących tą petycję apelowała o podjęcie działań w obszarze ochrony dziedzictwa narodowego do władz samorządowych.

Odpowiedzią na apel, było jedynie stanowisko Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 18 września 2019 roku o następującej treści: „Petycję Rada Miejska w Węgorzynie uważa za bezzasadną z uwagi na fakt, że zabezpieczenie przed fizycznym zniszczeniem obiektów w obrębie węzła i miejscowości Runowo Pomorskie, należy do obowiązków właściciela nieruchomości, którym w tym przypadku nie jest Gmina Węgorzyno.”.

Dziwi fakt, że te same władze samorządowe, zaledwie kilka miesięcy wcześniej, przyznały gminne dotacje na działania dotyczące innych zabytkowych obiektów, których właścicielem nie jest gmina (Uchwały Rady Miejskiej w Węgorzynie : Nr IX/67/2019, Nr IX/68/2019, Nr IX/69/2019, Nr IX/70/2019 z dnia 18 czerwca 2019 r.).

Wyrażamy nadzieję, że nasz apel spotka się z pozytywną reakcją.     

** Twój podpis**

Grzegorz Piekarzewicz    Skontaktuj się z autorem petycji