STOP dla darmowych, typowych projektów budowlanych rozdawanych przez państwo
Koleżanki i Koledzy architekci,
Koleżanki i Koledzy inżynierowie budownictwa,
Po raz kolejny Główny Urząd Nadzoru Budowlanego na zlecenie Ministerstwa Rozwoju i Technologii ogłosił konkurs architektoniczny, tym razem na domy o powierzchni zabudowy powyżej 70 m.kw – to jest domy o powierzchni 120, 150, 180 m.kw[1].
Apelujemy do wszystkich architektów o niebranie udziału w konkursie architektoniczno-budowlanym dotyczącym domów o powierzchni zabudowy większej niż 70 m.kw. – to jest 120, 150 i 180 m.kw, ze względu na szkodliwe skutki zarówno dla przestrzeni zbudowanej, klientów, jak i dla naszego środowiska.
Apelujemy również o niepełnienie funkcji sędziego w tym konkursie.
Apelujemy o nieudzielenie żadnego wsparcia MRiT i GUNB-owi w związku z organizacją tego konkursu.
Obecnie ogłoszony konkurs to kolejny już konkurs na projekty organizowany przez GUNB lub/i MRiT, które mają być udostępniane bezpłatnie jako możliwe do wykorzystania dla celów realizacji zamierzenia budowlanego.
· We wrześniu 2021 roku GUNB zorganizował „Dwuetapowy konkurs realizacyjny na projekt koncepcyjny domu jednorodzinnego o powierzchni zabudowy do 70 m2”[2],
· We wrześniu 2022 roku GUNB ogłosił Konkurs architektoniczny dla studentów i absolwentów na zadanie pn. „Projekt koncepcyjny budynku rekreacji indywidualnej o powierzchni zabudowy do 70 m2”[3],
· W listopadzie 2022 roku MRiT ogłosiło dwuetapowy konkurs: „Konkurs architektoniczny na koncepcję architektoniczną wielorodzinnego budynku mieszkalnego o obniżonej energochłonności”[4].
W lipcu 2022 roku na swojej stronie www GUNB[5] udostępnił 72 bezpłatne projekty architektoniczno-budowlane domów o powierzchni zabudowy do 70 m.kw – będących rezultatem konkursu.
W kwietniu 2023 roku katalog projektów uzupełniono o 11 projektów koncepcyjnych domów rekreacyjnych na podstawie konkursu dla studentów i absolwentów.
Trwają prace nad przygotowaniem darmowych projektów na domy wielorodzinne.
Obecnie ogłoszony konkurs ma podobny cel i jest kolejnym przypadkiem, kiedy to MRiT i GUNB, poprzez zorganizowanie konkursu oraz zlecenie zwycięzcom wykonania projektów budowlanych i udostępnienia ich za darmo, faktycznie odbiera zlecenia projektowania budowlanego architektom i inżynierom budownictwa, działając na szkodę tych środowisk zawodowych.
Należy się spodziewać, że Ministerstwo zapewne nie poprzestanie na udostępnianiu darmowych projektów domów jednorodzinnych czy wielorodzinnych. Na Węgrzech, gdzie projekty typowe zaczęto udostępniać wcześniej, rząd przygotował również typowe projekty przedszkoli, szkół czy remiz strażackich. Rząd polski, kopiując dotychczas ten pomysł dla domów jednorodzinnych, letniskowych i wielorodzinnych, zapewne sięgnie i po tego typu projekty.
Nieuczciwa konkurencja
Jako reprezentanci środowiska projektantów nie mamy nic przeciwko wolnorynkowym zasadom konkurencji, która dotychczas obowiązywała na rynku projektowym. Należy jednak wskazać, że organy państwa nie funkcjonują na zasadach wolnorynkowych. Oferowanie przez nie darmowych projektów jest naruszeniem konstytucyjnej zasady pomocniczości działań państwa, wymyślonej i funkcjonującej właśnie po to, by obywatel nie musiał konkurować z aparatem państwowym, na który płaci podatki[6]. Państwo zatem nie powinno wkraczać w te obszary życia społecznego i gospodarczego, na których jego obywatele radzą sobie samodzielnie w wystarczającym stopniu. Prowadzenie działalności przez państwo na tych samych polach, na których swój zawód wykonują obywatele, jest czymś głęboko nieuczciwym i stawia obywatela z góry na przegranej pozycji. Konflikt polega na tym, że państwo finansuje własne działania z podatków, które płacą m.in. projektanci - architekci, wykorzystuje je więc do stwarzania konkurencji na wolnym rynku z tymi projektantami. Pamiętajmy również, że w działaniach administracji państwowej, gdy konkuruje ona z obywatelami, aparat państwowy zawsze ma przewagę, choćby z tytułu możliwości tworzenia prawa i regulowania przepisów w taki sposób, aby były one korzystniejsze dla działalności prowadzonej przez organy państwa, kosztem obywatela. Należy również wskazać, że udostępnienie przez Ministra ds. budownictwa projektów, w praktyce spowoduje, że będą one traktowane jako projekty rekomendowane przez Państwo i zapewne będą preferowane przez organy administracji architektoniczno-budowlanej, a w konsekwencji będą sprawiały wrażenie bardziej bezpiecznych z punktu widzenia ryzyka procesu inwestycyjnego. Takich cech nie będą posiadać pozostałe projekty wykonywane przez uprawnionych projektantów. Tym samym, ich usługi będą traktowane jako generujące wyższe ryzyko wraz z koniecznością zachowania przez inwestora zwiększonego formalizmu prawnego. Obecnie nie ma rozwiązań prawnych preferujących w postępowaniu administracyjnym państwowe projekty typowe, ale nie można mieć gwarancji, że takie rozwiązania nie zostaną wprowadzone, zwłaszcza że już pojawiały się pomysły, które mogłyby takie preferencje realizować. Nie ma takiego rozwiązania prawnego, którego by rząd nie wprowadził, by politycy mogli wykazać się sukcesem.
Wady idei projektów typowych i koszty przestrzenne
Dla wielu rodzin budowa domu jednorodzinnego to największy wysiłek organizacyjny i finansowy życia oraz spełnienie marzeń o stworzeniu miejsca dla rodziny. Siłą rzeczy, projekty typowe tworzone dla typowej działki i typowej rodziny są dużo bardziej problematyczne w dostosowaniu do potrzeb użytkownika niż projekt indywidualny. Równie ważne jest, że w polskich warunkach efektywne wykorzystanie działek budowlanych zapewniają tylko projekty indywidualne dostosowane do wszystkich parametrów i uwarunkowań działki jaką inwestor dysponuje. Również próba wykorzystania, typowych projektów domów wielorodzinnych, w większości jest skazana na uzyskanie niższych wskaźników dopuszczonych planem miejscowym lub decyzją o warunkach zabudowy, niż mogą to zagwarantować projekty dokładnie dopasowane do terenu inwestycji, co z kolei można kwalifikować jako rodzaj niegospodarności przestrzennej i ekonomicznej. Jak do tej pory deweloperzy prywatni zlecają głównie indywidualne projekty domów wielorodzinnych i czynią to nie z powodu tradycji a z czystej kalkulacji osiągnięcia zakładanych efektów.
W okresie PRL typowe projekty i ich zabudowa od Tatr po Bałtyk niszczyły bezpowrotnie przestrzeń i krajobraz, z którego dzisiaj korzystamy. Dom to nie zakupy w sieciówce lub na jeden sezon, lecz na lata i nie rzadko też na pokolenia, które z niego korzystają. Przypadkowość takich inwestycji jest zbyt często rujnująca dla przestrzeni, która jest dobrem wspólnym i każdy ma obowiązek o nią dbać.
Inne problemy
Projekty udostępniane za darmo przez Skarb Państwa rodzą również szereg problemów na polu praw autorskich, obowiązków sprawowania nadzoru autorskiego, skutków ewentualnych błędów projektowych oraz ewentualnej odpowiedzialności cywilnej za szkody.
Problemy wszystkich projektantów
Państwowe i darmowe projekty typowe to nie tylko odbieranie pracy architektom, ale również wszystkim branżom inżynieryjnym, w których to inżynierowie budownictwa będą tracić pracę i zlecenia. Dlatego też zachęcamy wszystkich inżynierów budownictwa do przyłączenia się do akcji i podpisania petycji o nieuczestniczenie w konkursie zarówno w zakresie projektowym, opiniodawczym, jak i przy sporządzaniu dokumentacji dla opracowań konkursowych, które zostaną uznane za najlepsze.
Zbadanie działań MRiT oraz GUNB w zakresie udostępniania darmowych projektów powinno stać się przedmiotem wniosków a następnie procedur podjętych i prowadzonych przez odpowiednio Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz Najwyższą Izbę Kontroli.
Pokażmy swój sprzeciw wobec praktyk odbierania pracy architektom i inżynierom budownictwa przez działania administracji państwowej, zawłaszczania kolejnych pól aktywności zawodowej obywateli i oferowanie pseudoudogodnień dla inwestorów co szczególnie obserwuje się w okresie przedwyborczym. Przy tym wszystkim pomija się dbałość i troskę o przestrzeń, która jest wartością wspólną wielu pokoleń.
Do wiadomości:
- Ministerstwo Rozwoju i Technologii
- Główny Urząd Nadzoru Budowlanego
[2] https://www.gunb.gov.pl/aktualnosc/konkurs-architektoniczny
[3] https://www.gunb.gov.pl/strona/konkurs
[5] https://www.gunb.gov.pl/projekty-architektoniczno-budowlane
[6] Analogicznie w Ustawie o samorządzie zawodowym architektów i inżynierów budownictwa w art. 7 w pkt 3.wpisano zakaz konkurencji izb zawodowych ze swoimi członkami Art. 7 pkt 3. Izby mogą prowadzić działalność gospodarcza, z wyłączeniem działalności polegającej na wykonywaniu usług w zakresie obsługi inwestycyjnej, projektowania architektonicznego lub konstrukcyjno-budowlanego, robót budowlanych oraz rzeczoznawstwa budowlanego.
Grupa Archi-Re-Forma Skontaktuj się z autorem petycji