Stop opłacie reprograficznej! Petycja do Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Marty Cienkowskiej

Jako będąc organizacja łączącą młodych ludzi, intelektualistów, przedsiębiorców, pragniemy złożyć na ręce Pani Minister poniższą petycję, w której sprzeciwiamy się wprowadzeniu tzw. opłaty reprograficznej oraz rozporządzeniu jej dotyczącym, którego projekt został opublikowany 22 lipca 2025 roku. 

UZASADNIENIE MERYTORYCZNE

Jako Stowarzyszenie KoLiber widzimy szereg argumentów stanowiących przeciwko wprowadzeniu opłaty reprograficznej, także w proponowanym przez Ministerstwo kształcie:

1. Naruszenie zasad demokratycznej kontroli i przejrzystości:

Wprowadzenie opłaty reprograficznej rozporządzeniem, a nie ustawą, wyłącza parlamentarną debatę nad mechanizmem poboru i podziału setek milionów złotych rocznie. Oznacza to, że każdy minister kultury będzie mógł arbitralnie:

- zmieniać katalog objętych urządzeń;

- modyfikować stawki opłaty;

- wybierać lub wykluczać organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Ta procedura omija fundamenty zasady podziału władz oraz przejrzystości wydatkowania publicznych środków, co podważa demokratyczną legitymizację opłaty.

2. Złamanie vacatio legis i zasady stabilności prawa podatkowego:

Koalicyjna umowa rządząca oraz uchwalona niedawno ustawa deregulacyjna przewidują minimum sześciomiesięczny okres vacatio legis dla nowych danin i obciążeń podatkowych. Planowane rozporządzenie, publikowane w lipcu 2025, ma wejść w życie od 1 stycznia 2026 – de facto cztery miesiące vacatio legis. Tak krótkie vacatio ogranicza czas na adaptację dla przedsiębiorstw i konsumentów, podważając zasady przewidywalności i stabilności prawa.

3. Podwójne obciążenie konsumentów:

Obciążenie najpopularniejszych urządzeń opłatą w wysokości 1% ceny katalogowej (np. 18 zł od smartfona za 1 800 zł) przerzucane zostanie na konsumentów, którzy i tak już finansują treści za pośrednictwem abonamentów streamingowych czy płatnych e-booków. Oznacza to podwójne opodatkowanie tej samej czynności:

-zakup sprzętu z opłatą reprograficzną;

- użytkowanie treści chronionych w ramach płatnych subskrypcji.

4. Niesprawiedliwość redystrybucji i brak efektu kompensacyjnego:

Opłata reprograficzna jest pobierana globalnie od każdego nabywcy sprzętu, niezależnie od tego, czy korzysta on z materiałów chronionych prawem autorskim. Tymczasem przeciętny Polak korzystający z nielegalnych serwisów filmowych wchodzi na nie 8,3 razy miesięcznie – poniżej średniej UE (10,2)[źródło]. Zatem większość nabywców sprzętu nie generuje szkody dla twórców, a mimo to ponoszą opłatę, co przeczy zasadzie sprawiedliwości kompensacyjnej.

5. Ryzyko pogłębienia wykluczenia cyfrowego:

Opłata może zniechęcać do zakupu sprzętu osoby o ograniczonych dochodach - seniorów, studentów, młodych ludzi wchodzących na rynek pracy - dla których koszt dodatkowych kilkudziesięciu złotych może być barierą. W efekcie obciążenie finansowe ograniczy dostęp do narzędzi niezbędnych do edukacji, rozwoju kompetencji cyfrowych i uczestnictwa w życiu społecznym.

6. Uderzenie w małych producentów i dystrybutorów:

Choć narracja ministerstwa sugeruje, że opłata uderzy głównie w “big tech”, rzeczywistość jest inna. Polscy producenci sprzętu, którzy stopniowo zwiększają rynkowe udziały, oraz krajowi dystrybutorzy będą ponosić koszty administracyjne i finansowe wprowadzenia opłaty. Zmniejszy to ich konkurencyjność wobec zagranicznych marek i może prowadzić do wzrostu cen lokalnych produktów.

7. Alternatywne mechanizmy rekompensaty:

Zamiast opłaty reprograficznej proponuje się:

- rozszerzenie istniejących mechanizmów kontekstowych licencyjnych (np. zbiorowe licencje dla instytucji i usług internetowych).

- udoskonalenie systemu rekompensat z budżetu państwa dla twórców nierentownych – na wzór projektu dopłat emerytalnych dla artystów.

-wzmocnienie działań edukacyjnych i technologicznych, by ograniczyć nielegalne kopiowanie, a przez to faktyczne straty dla twórców.

Podsumowując, opłata reprograficzna w proponowanym kształcie:

- Narusza zasady demokratycznej kontroli i stabilności prawa,

- Generuje podwójne opodatkowanie konsumentów,

- Jest niesprawiedliwa redystrybucyjnie i może pogłębić wykluczenie cyfrowe,

- Uderza w małych producentów i dystrybutorów.

Wobec istnienia skuteczniejszych i bardziej sprawiedliwych środków wsparcia twórców, opłata reprograficzna powinna zostać odrzucona.

Stowarzyszenie KoLiber    Skontaktuj się z autorem petycji