List środowiska akademickiego do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w kwestii zrównania wieku emerytalnego nauczycieli i nauczycielek akademickich w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce

List otwarty środowiska akademickiego

do Pana Andrzeja Dudy

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

w kwestii zrównania wieku emerytalnego nauczycieli i nauczycielek akademickich w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce – Konstytucja dla Nauki. Ustawa 2.0

Szanowny Panie Prezydencie!

Jako środowisko akademickie pragniemy wyrazić swoją niezgodę na wycofanie z projektu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przepisu o zrównaniu wieku emerytalnego dla wykładowczyń i wykładowców akademickich.

Art. 146 §. 1 projektu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 22.01.2018 roku zrównywał wiek emerytalny (65 lat) kobiet i mężczyzn będących nauczycielami akademickimi. Przepis ten został jednak usunięty w projekcie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 26.03.2018 roku i w takiej formie zatwierdzony przez Senat 3 lipca 2018 roku. Ta decyzja oznacza, że wykładowczynie i wykładowców będą dotyczyły przepisy powszechnie obowiązujące, które ustanawiają wiek emerytalny na 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Według rozporządzenia obowiązującego od 1 października 2017 roku kobiety w Polsce mają możliwość przejścia na emeryturę już w wieku 60 lat. Wcześniejsza ustawa określała ten sam wiek dla mężczyzn i kobiet na 67 lat. Z państw członkowskich Unii Europejskiej jedynie Polki mają tak niski wiek emerytalny. Wcześniejsze świadczenia emerytalne (biorąc pod uwagę cały świat) uzyskują, jedynie kobiety w Bangladeszu (59 l.), Nepalu (58 l.) i Sri Lance (55 l.). Na 27 pozostałych krajów w Unii Europejskiej aż 17 krajów ma zrównany wiek emerytalny (Szwecja, Finlandia, Dania, Wlk. Brytania, Irlandia, Holandia, Belgia, Niemcy, Luksemburg, Francja, Słowenia, Węgry, Portugalia, Hiszpania, Grecja, Malta, Cypr). Tak jest również w Australii, Kanadzie, Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych.

Według raportu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za 2017 rok przeciętna emerytura mężczyzny wynosiła 2699 zł i 52 grosze, a przeciętna emerytura kobiety 1614 zł i 39 groszy. Jest to aż tysiąc złotych różnicy. Mężczyźni pobierają o 67 proc. wyższe świadczenie od kobiet.

Zarobki kobiet na uczelniach są wprawdzie takie same jak mężczyzn, jednak niższy o 5 lat wiek emerytalny, oznacza analogicznie krótszy okres składkowy, a co za tym idzie mniejszą wysokość emerytury.

Kolejną kwestią jest fakt większej długości życia kobiet niż mężczyzn. Jak wynika z badań, po osiągnięciu wieku 60 lat kobiety mają przed sobą jeszcze statystycznie 24 lata życia. Oznacza to, że blisko jedną trzecią życia spędzą na emeryturze (zwykle w lepszym zdrowiu niż mężczyźni). Jest to kolejny element wpływający na obniżenie wysokości emerytur dla kobiet. Rytm karier kobiet jest inny niż mężczyzn. Często jest opóźniony z powodu obowiązków opiekuńczych i wychowawczych, co także wpływa na okres naliczania składki emerytalnej.

Pracujących kobiet na uczelniach jest zdecydowanie mniej niż mężczyzn. Zwykle później osiągają kolejne stopnie naukowe. Wraz z obniżeniem wieku emerytalnego będą miały mniej czasu na kolejne etapy kariery naukowej. Jak wynika z badań przedstawionych przez MNiSW przy pracach nad ustawą 2.0 profesurę osiąga się średnio po ukończeniu 57 lat. Biorąc pod uwagę osiągnięcie w wieku 60 lat wieku emerytalnego, dla kobiet jest to zaledwie trzy lata stabilnego zatrudnienia w sytuacji największych możliwości naukowych i w największym prestiżu oraz udziału w instytucjach zarządzających nauką. Prawdopodobne jest również to, że wiele kobiet nie zdąży zrobić profesury. Ponadto niezwykle cenny dla żeńskiej, młodej kadry jak i dla studentek jest kontakt z doświadczonymi pracownicami naukowymi. Wcześniejsza emerytura nauczycielek akademickich uniemożliwi ten międzypokoleniowy kontakt, a dla wielu nauczycielek praca z młodymi ludźmi stanowi przyjemność, a nie obowiązek. Wiele z nich zostanie pozbawiona pracy poprzez odsunięcie w cień funkcjonowania społecznego na wiele lat dłużej niż mężczyzn.

Zdajemy sobie sprawę z tego, że osiągnięcie ustawowego wieku emerytalnego oznacza nabycie prawa do przejścia na emeryturę, a nie obowiązek skorzystania z niego, o czym zapewniał w swoich słowach minister J. Gowin.
Jednak brak ustawowej gwarancji w przypadku cięć kadrowych w instytucjach naukowych spowoduje zwalnianie w pierwszej kolejności nauczycielek. Regulacja różnicująca wiek emerytalny dla nauczycieli akademickich ze względu na płeć jest krzywdząca dla kobiet. Dlatego postulujemy zrównanie wieku emerytalnego dla wykładowczyń i wykładowców akademickich.

dr hab. Iwona Demko/Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie    Skontaktuj się z autorem petycji