UWAGI DO PROJEKTU USTAWY o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki nr 101)

Senat Rzeczypospolitej Polskiej,

w szczególności

Komisja Gospodarki Narodowej i Innowacyjności

Komisji Budżetu i Finansów Publicznych

Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji

UWAGI DO PROJEKTU USTAWY   o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2  (druk senacki nr 101)  

Szanowni Państwo,  

Zwracamy się do Państwa z wnioskiem o wstrzymanie rządowej inicjatywy legislacyjnej projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2  (druk senacki nr 101), tzw. „tarczy antykryzysowej 2:0” - w zaproponowanej przez Sejm postaci oraz o zachowanie konstytucyjnych praw obywatelskich, zastosowanie Zasady Ostrożności ustanowionej na podstawie art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz prewencji w rozwoju usług szerokopasmowego Internetu w celu ochrony zdrowia i życia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego przed szkodliwym wpływem promieniowania elektromagnetycznego  ze źródła radiofalowego (RF EMF).

Akt prawa, w którym postulowana jest zmiana: Ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2  (druk senacki nr 101, druk sejmowy nr 330)  

Treść wniosku: W związku z przedstawionymi w petycji zagadnieniami i wątpliwościami dotyczącymi procedowania „tarczy antykryzysowej 2:0” (druk senacki nr 101), wzywamy Senat RP do podjęcia inicjatywy uchwałodawczej polegającej na:

1. przygotowaniu senackiego projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, który stanowiłby powtórzenie zapisów projektu rządowego w części, która faktycznie ma na celu wsparcie przedsiębiorców, samorządów i obywateli z pominięciem zapisów wskazanych w art. 21 ust. 3, art. 30 ust. 2 i 3, art. 71 i art. 72 pkt 13 rządowego projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki 101) i skierowaniu go do Sejmu oraz odrzuceniu rządowego projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki 101) 30 dnia od dnia jego przekazania Senatowi, lub

2. wprowadzenie poprawek do rządowego projektu ustawy z dnia 9 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki nr 101) poprzez usunięcie zapisów przewidzianych w art. 21 ust. 3, art. 30 ust. 2 i 3, art. 71 i art. 72 pkt 13 ww. projektu ustawy.  

Wnosimy o poszanowanie podstawowych praw konstytucyjnych obywateli, w tym w szczególności prawie do ochrony wolności, do ochrony życia prywatnego, ochrony tajemnicy komunikowania się, ochrony informacji o sobie oraz prawa przemieszczania się w kontekście zmiany obowiązujących przepisów w zakresie wprowadzenia obowiązku przekazywania przez operatorów na żądanie ministra ds. informatyzacji, danych o lokalizacji urządzeń końcowych użytkowników końcowych podczas stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo stanu klęski żywiołowej bez wymaganej zgody i wiedzy użytkownika końcowego (które to rozwiązanie zostało przewidziane w art. 72 pkt 13 projektowanej ustawy). 

Zachowanie Zasady Ostrożności ustanowionej na podstawie art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, udziału społeczeństwa w procedurach administracyjnych umożliwiających realizację inwestycji przenośnych wolnostojących masztów antenowych oraz prewencji w rozwoju usług szerokopasmowego Internetu w celu ochrony zdrowia i życia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego przed szkodliwym wpływem promieniowania elektromagnetycznego  ze źródła radiofalowego (RF EMF) w kontekście proponowanych zmian w art. 21 ust. 3, art. 30 ust. 2 i 3, art. 71 rządowego projektu.  

Apelujemy również o wniesienie wniosku o przeprowadzenie wysłuchania publicznego. Wnosimy o przeprowadzenie Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji w sprawie niniejszego wniosku przed głosowaniem w Senacie na drukiem senackim nr 101.  

Uzasadnienie:  

I.               Ustanowienie obowiązku przekazywania informacji od operatorów, na temat użytkowników końcowych – naruszenie podstawowych praw i swobód konstytucyjnych.  

Zgodnie z treścią art. 228 ust. 1 Konstytucji w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. Co istotne, w czasie wprowadzenia ww. nadzwyczajnych stanów, jest dopuszczalne ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela.  

Pomimo wystąpienia na całym świecie pandemii spowodowanej zagrożeniem zarażenia wirusem SARS-CoV-2, zarówno Rada Ministrów, jak i Prezydent RP nie zdecydowali się wszcząć procedury w celu wprowadzenia stanu nadzwyczajnego.  

Nie mniej jednak, z uwagi na ogłoszony stan epidemii, zostały wprowadzone istotne ograniczenia w zakresie codziennego funkcjonowania obywateli m.in. ograniczono możliwość poruszania się. Zgodnie z treścią §5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w okresie od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2020 r. na terenie RP został wprowadzony zakaz przemieszczania się (poza wyjątkami wskazanymi w rozporządzeniu). Powyższe obostrzenie jest niezgodne z Konstytucją, bowiem zgodnie z treścią art. 31 oraz art. 52 ust. 3 Konstytucji i nast. wolność poruszania się może podlegać ograniczeniom, wynikającym z ustawy (a nie z rozporządzenia). W przypadku, gdy akty niższego rzędu pozostają w kolizji z aktami wyższego rzędu, a w tej sytuacji z przepisami Konstytucji RP, należy przyjąć, że przepisy aktów niższego rzędu są niewiążące.

Skoro w legalny sposób nie zostało wprowadzone ograniczenie konstytucyjnej wolności przemieszczania się na terenie RP w stanie epidemii, to nieuzasadnionym jest wprowadzenie dalej idących obostrzeń mających na celu kontrolowanie obywateli poprzez uzyskiwanie danych dotyczących ich lokalizacji.

Co istotne, zgodnie z projektem ustawy, obowiązek przekazywania danych logowania użytkowników końcowych nie dotyczyłby jedynie osób chorych, będących w kwarantannie czy izolacji, ale każdego obywatela.

Mając na uwadze podjęte przez organy państwowe (Policję, służby sanitarne oraz wojsko) działania prewencyjne, mające na celu weryfikację przestrzegania zasad kwarantanny domowej dla osób, u których istnieje ryzyko zarażenia wirusem COVID-19, nieuzasadnione jest wprowadzanie dalszych restrykcji wobec każdego obywatela. Podkreślenia wymaga fakt, iż władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.

Powyższe rozwiązanie w zakresie wprowadzenia swoistego rodzaju inwigilacji obywateli jest narzędziem niewspółmiernym do zaistniałej sytuacji, a ponadto godzi w moje konstytucyjne prawa i wolności, w tym:

-                       prawo do ochrony wolności (art. 31 Konstytucji), 

-                       prawo do ochrony życia prywatnego (art. 47 Konstytucji),

-                       prawo ochrony tajemnicy komunikowania się (art. 49 Konstytucji), -                       ochrony informacji o sobie (art. 51 ust. 2 Konstytucji),

-                       prawa przemieszczania się (art. 52 Konstytucji).  

II.             Wprowadzenie zmian w prawie budowlanym – ułatwiających procedurę administracyjną dot. przenośnych wolnostojących masztów antenowych.  

Wprowadzenie zmian w zakresie prawa budowlanego Rząd uzasadnił w następujący sposób „pomimo podejmowanych na szeroką skalę działań i inwestycji, istnieją jeszcze w Polsce obszary, gdzie nie ma odpowiedniej infrastruktury, a tym samym dostępu do kluczowych usług. Dlatego Rząd Rzeczypospolitej Polskiej podejmuje działania, które będą dążyły do usprawnienia procesu inwestycyjnego poprzez usunięcie zbędnych nadregulacji prawnych, wprowadzeniu nowych rozwiązań przyspieszających eksploatację infrastruktury telekomunikacyjnej” (uzasadnienie projektu ustawy, str. 8).  

Odnosząc się do powyższego uzasadnienia, w pierwszej kolejności wskazać należy, że sporządzony projekt ustawy nie został ograniczony do obszarów, które faktycznie posiadają „ograniczony szerokopasmowy dostęp do internetu”, a projektowane zmiany dotyczą przedsięwzięć realizowanych na terenie całego kraju. 

Po drugie, wprowadzane przepisy mają dotyczyć wyłącznie tzw. przenośnych wolnostojących masztów antenowych, a nie budowy, przebudowy czy rozbudowy wszystkich masztów antenowych (w tym trwale połączonych z gruntem czy innymi obiektami budowlanymi).  

Innymi słowy, uzasadnienie ustawy jest sprzeczne nie tylko z logiką, ale również i faktami. Wątpliwości co do rzeczywistej intencji Rządu odnośnie zmian proponowanych w przepisach nasuwają się same po analizie zaproponowanych rozwiązań. Zgodnie z projektem ustawy – „rezygnacja z nadregulacji” ma polegać na:

a)            umożliwieniu skorzystania przez inwestora z procedury tzw. „zgłoszenia”, zamiast uzyskania pozwolenia na budowę m.in. w sytuacji, gdy inwestycja wymaga uzyskania oceny oddziaływania na środowisko,

b)           umożliwieniu inwestorowi rozpoczęcie realizacji inwestycji od razu (obecnie po 3 dniach) od otrzymania przez właściwy organ zgłoszenia, a nie po upływie terminu do złożenia przez organ sprzeciwu,

c)            na czas stanu epidemii, zagrożenia epidemicznego, stanu nadzwyczajnego został zniesiony obowiązek wykonywania pomiarów w lokalach mieszkalnych i użytkowych.  

Najistotniejszą różnicą pomiędzy trybem postępowania administracyjnego o uzyskanie pozwolenia na budowę, a zgłoszeniem jest krąg stron uprawnionych do wzięcia udziału w tym postępowaniu.  

W postępowaniu administracyjnym o pozwolenie na budowę stronami postępowania są: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu (art. 28 ust. 2 Prawa budowlanego). Co do zasady, przy standardowych inwestycjach przyjmuje się, że obszarem oddziaływania są działki sąsiednie. Inaczej jest jednak w sytuacji, gdy inwestycje mogą znacząco oddziaływać na środowisko bądź mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko – wówczas krąg podmiotów jest rozszerzony nie tylko o działki sąsiednie, ale również działki, które znajdują się w polu oddziaływania tej inwestycji.  

W przypadku zgłoszenia organ nie wszczyna postępowania administracyjnego, a jedynie jest uprawniony do tego, aby złożyć sprzeciw od planowanej inwestycji. Jakie konsekwencje niosą proponowane zmiany przepisów? Udział czynnika społecznego (obywateli) zostaje wykluczony. Osobom, które znajdują się w obszarze oddziaływania inwestycji, nie będą przyznane prawa strony, a w konsekwencji osoby te:

-                       nie będą poinformowane o tym, że jest planowana i realizowana budowa/przebudowa przenośnego masztu (prawdopodobnie dowiedzą się o tym, po ukończeniu prac budowlanych),

-                       nie będą mogły składać wniosków do organów w tym: odwołania, skargi.  

Zaproponowane przez Rząd rozwiązanie eliminuje czynnik społeczny w procesie wprowadzania technologii telekomunikacyjnych – przenośnych wolnostojących masztów antenowych. Co istotne, maszty te mogą wytwarzać takie same pola elektromagnetyczne jak maszty wolnostojące, o charakterze stałym (trwale związane z gruntem czy budynkiem), a które to wymagają uzyskania pozwolenia na budowę, o ile wpływają w znaczący sposób (lub potencjalnie w znaczący sposób) na środowisko.  

Brak zatem jakiegokolwiek uzasadnienia, aby wobec przenośnych wolnostojących masztów antenowych stosować złagodzone procedury. Powyższe jest szczególnie istotne w kontekście negatywnych biologicznych efektów pól elektromagnetycznych. Szeroko udokumentowane w literaturze naukowej poza termiczne efekty zdrowotne ekspozycji na promieniowanie elektromagnetyczne to: •            uszkodzenia DNA,

•            nowotwory,

•            efekty neurologiczne/neuropsychiatryczne (w tym choroba Alzheimera, autyzm, ADHD i zaburzenia zachowania u dzieci),

•            wzrost zjawiska apoptozy (zaprogramowanej śmierci komórki), •            perforacja bariery krew-mózg,

•            problemy kardiologiczne,

•            stres oksydacyjny/uszkodzenia spowodowane przez wolne rodniki, •            zaburzenia układu hormonalnego,

•            bezpłodność,

•            poronienia,

•            zaburzenia działania pompy wapniowej w błonie komórkowej (w rezultacie nadmierne ilości wapnia wewnątrz komórki i zakłócenia w sygnalizacji komórkowej),

•            nadwrażliwość elektromagnetyczna (electrohypersensitivity – EHS).  

Na negatywne skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych – poza licznymi badaniami naukowymi - wskazuje m.in. raport „Oddziaływanie elektromagnetycznych fal milimetrowych na zdrowie pracowników projektowanych sieci 5G i populacji generalnej”, opracowany przez zespół pod redakcją prof. dr hab. med. Konrada Rydzyńskiego w ramach Narodowego Programu Zdrowia, oświadczenie z grudnia 2018 r. SCHEER (Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska oraz Pojawiających się Zagrożeń) oraz briefing przygotowany przez Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego (PE 646.172 marzec 2020 r.). Każdy z przywołanych dokumentów wskazuje na konieczność przeprowadzania dalszych badań, zarówno w kontekście oddziaływania krótkoterminowego, jak i długofalowego.     

Wobec powyższego, zmiany w prawie, dotyczące uproszczenia procedur administracyjnych – w odniesieniu do przenośnych masztów antenowych - polegających w istocie na eliminacji czynnika społecznego, należy uznać za niedopuszczalne. Tym bardziej, iż Rząd planuje również wyłączyć – na czas stanu epidemii, zagrożenia epidemicznego bądź stanu nadzwyczajnego – obowiązek dokonywania pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych w lokalach użytkowych oraz mieszkalnych.  

Reasumując, proponowane przez Rząd zmiany odnośnie przenośnych masztów antenowych pozbawiają społeczeństwa udziału w procesie legalizującym te inwestycje. Dodatkowo, zniesienie obowiązków dokonywania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych narusza zasady bezpieczeństwa, narażając tym samym obywateli na utratę zdrowia. W związku z zaistniałą sytuacją (pandemii) Rząd ma obowiązek zabezpieczyć organy (np. dostarczając stosowne zabezpieczenie – płaszcze ochronne, maseczki, środki do odkażania itd.), aby w okresie stanu epidemii, zagrożenia epidemicznego czy stanu nadzwyczajnego organy mogły realizować swoje działania – w szczególności, jeśli mają one na celu weryfikację czy dane inwestycje nie szkodzą zdrowiu lub życiu obywateli. Proponowana zmiana przez Rząd jest więc nieuzasadniona, a ponadto może narazić obywateli na utratę zdrowia (a w perspektywie długofalowej i utratę życia).  

Odnosząc się zaś do ostatniej proponowanej zmiany, polegającej na stałym (a nie tylko w okresie stanu epidemii, zagrożenia epidemicznego bądź klęski żywiołowej) zniesieniu obowiązku uzyskania przez inwestora pozwolenia na budowę w stosunku do realizacji przedsięwzięć - budowy i przebudowy przenośnych wolno stojących masztów antenowych (art. 71 projektowanej ustawy), jeśli powinny podlegać przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko – powyższa zmiana jest niezasadna, z przyczyn szczegółowo opisanych we wcześniej części pisma (uzasadnienie jest tożsame z wprowadzeniem zmian w prawie budowlanym na okres stanu epidemii, zagrożenia epidemicznego, stanu klęski żywiołowej).  

Uchwalając ustawę, która eliminuje możliwość udziału społeczeństwa przy realizacji inwestycji polegającej na budowie przenośnego wolnostojącego masztu antenowego znacząco (lub potencjalnie znacząco) oddziaływującej na środowisko, poprzez wyłączenie procedury uzyskania pozwolenie na budowę, mogą Państwo narazić obywateli na utratę zdrowia bądź życia.

W większości przypadków, decyzje o pozwoleniu na budowę inwestycji, które w znaczący (bądź potencjalnie znaczący) sposób oddziałują na środowisko, są skutecznie zaskarżane przez obywateli. Z powyższego wynikają dwa istotne wnioski: organy administracyjne niejednokrotnie wydają błędne rozstrzygnięcia, dzięki zaangażowaniu czynnika społecznego przestrzegane są przepisy prawa.  Eliminacja czynnika społecznego z postępowania wykluczy więc dodatkowy mechanizm, który chronił przed wydawaniem wadliwych decyzji.  

Dodatkowo należy wspomnieć, że rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2019 r. zostały wprowadzone nowe – znacznie podwyższone, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych. Co prawda, poziomy te odpowiadają poziomom rekomendowanym przez Międzynarodową Komisję ds. Ochrony Przed Promieniowaniem (w skrócie ICNIRP), jednakże po pierwsze dowody, dotyczące szkodliwości promieniowania odnoszą się do poziomów znacznie niższych niż te, które ICNIRP uznała za bezpieczne, po drugie do dnia dzisiejszego na zlecenie Rządu nie zostały przeprowadzone badania (a przynajmniej nie zostały opublikowane), w jaki sposób pola elektromagnetyczne - przy dotychczasowych poziomach, wpływały na organizmy ludzkie. Natomiast w Ocenie Skutków Realizacji (OSR) przywołanego wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia wskazano, że „w 2020 r. zostanie powołany zespół ekspertów prowadzących stały monitoring wyników podstawowych badań naukowych nad skutkami oddziaływań pól elektromagnetycznych oraz opracowujący okresowe raporty dotyczące tego zagadnienia. Ze względu na ilość i złożoność badań naukowych oraz różnorodność dyscyplin naukowych zaangażowanych w tę dziedzinę, kompleksowe oceny dostępnych wyników badań naukowych przeprowadzane będą przez multidyscyplinarne panele ekspertów, w skład których wchodzić będzie grupa niezależnych naukowców posiadających wiedzę specjalistyczną w odpowiednich dyscyplinach naukowych. Prawidłowa ocena literatury naukowej pod kątem potencjalnych skutków zdrowotnych obejmować będzie identyfikację i ocenę wszystkich odpowiednich recenzowanych publikacji naukowych. Poszczególne badania będą następnie oceniane pod względem ich względnej wartości na podstawie ich mocnych stron i ograniczeń w ocenie wagi dowodów”. Z przywołanego fragmentu OSR jednoznacznie wynika, iż Rząd dopiero zamierza zacząć prowadzić badania naukowe nad wpływem pól elektromagnetycznych na środowisko, w tym na organizm ludzki. Stąd, tak istotnym jest, aby wprowadzając jakiekolwiek nowe regulacje dotyczące urządzeń wytwarzających pole elektromagnetyczne, zachować zasadę ostrożności.  

Należy przy tym odwołać się do działań Najwyższej Izby Kontroli, która w wynikach kontroli w 2015 i w 2019 roku negatywnie oceniła działania organów administracji publicznej w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym pochodzącym od urządzeń telefonii komórkowej. Właściwe służby nie są w stanie kontrolować ani wymagać spełniania istniejących norm.  

Przykłady naruszenia zasady Praworządności w procesie legislacyjnym rządowego projektu ustawy „tarcza antykryzysowa 2:0”:

1.       Naruszenie unijnej zasady ostrożności. Na podstawie art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej została ustanowiona zasadą ostrożności, w myśl której, w przypadku, gdy istnieje prawdopodobne, chociażby słabo rozpoznane, ryzyko negatywnych skutków nowej technologii, nie należy jej wprowadzać, aby nie ryzykować potencjalnie bardzo szkodliwych konsekwencji. W dziedzinie ochrony środowiska zasada ta została ustanowiona, jako obowiązkowa.

Naruszenia praw człowieka i obywatela:

1.        Prawa do życia i ochrony zdrowia.

2.       Prawa własności.

3.       Prawa do godności osobistej.

4.      Prawa do nienaruszalności mieszkania, bezpieczeństwa ekologicznego i ochrony środowiska oraz ochrony praw konsumentów.

5.       Prawa do ochrony osób niepełnosprawnych i elektro-wrażliwych.  

W związku z przedstawionymi w niniejszym wniosku zagadnieniami i wątpliwościami wzywamy Senat RP do podjęcia inicjatywy uchwałodawczej polegającej na:

1) przygotowaniu senackiego projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, który stanowiłby powtórzenie zapisów projektu rządowego w części, która faktycznie ma na celu wsparcie przedsiębiorców, samorządów i obywateli z pominięciem zapisów wskazanych w art. 21 ust. 3, art. 30 ust. 2 i 3, art. 71 i art. 72 pkt 13 rządowego projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki 101) i skierowaniu senackiego projektu do Sejmu oraz odrzuceniu rządowego projektu ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki 101) 30 dnia od dnia jego przekazania Senatowi, lub

2) wprowadzenie poprawek do rządowego projektu ustawy z dnia 9 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (druk senacki nr 101) poprzez usunięcie zapisów przewidzianych w art. 21 ust. 3, art. 30 ust. 2 i 3, art. 71 i art. 72 pkt 13 ww. projektu ustawy.

Z poważaniem,  

Stowarzyszenie Centrum Informacji o Zdrowiu Dobrostan,

a także organizacje, stowarzyszenia i obywatele RP, którzy podzielają powyższe uwagi do projektu.

Wrocław, dnia 14 kwietnia 2020 r.

Teresa Łabaziewicz - Stowarzyszenie Centrum Informacji o Zdrowiu Dobrostan    Skontaktuj się z autorem petycji