Apel środowiska kultury i mediów w sprawie sytuacji w OFF Radiu Kraków i zastąpienia pracowników sztuczną inteligencją

Kraków, 21 października 2024 r.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich

Do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Do Rady Etyki Mediów

Do wszystkich dziennikarek i dziennikarzy, publicystek i publicystów, radiowców i radiowczyń, redaktorek i redaktorów, reporterek i reporterów

Do wszystkich osób związanych z branżą medialną

Do wszystkich ludzi kultury

Do wszystkich słuchaczek i słuchaczy

LIST OTWARTY

Z dużym niepokojem i zdumieniem przyjęliśmy informację, że ramówka OFF Radia Kraków będzie tworzona (niemal w całości) przez narzędzia sztucznej inteligencji.

Początkiem września kilkanaście osób – cenionych i doświadczonych w świecie krakowskiej kultury dziennikarzy, twórców, muzyków – straciło pracę. Niektórzy z nich od blisko dekady pracowali nad powstaniem, rozwojem i współtworzeniem redakcji OFF Radia Kraków.

Od 22 października na antenie usłyszymy głosy trojga nowych prowadzących. 20-letniej Emilii „Emi” Nowa, studentki dziennikarstwa, ekspertki od popkultury; 22-letniego Jakuba „Kuby” Zielińskiego, specjalisty od technologii i muzyki oraz 23-letniego, zaangażowanego społecznie Alexa – poruszającego tematy związane z tożsamością i kulturą queer.

Żadna z tych osób nie istnieje. 

Wszystkie zostały wygenerowane przez AI.

Sztuczne twory mają mówić o kulturze i sztuce, sprawach społecznych, prawach obywatelskich i potrzebach osób queerowych. Będą opowiadać o kwestiach z zakresu szeroko rozumianej humanistyki – wymagających szczególnej czułości i wrażliwości.

Zdajemy sobie sprawę, że współczesne systemy i technologie AI stają się nieodłączną częścią codzienności, a także różnych profesji (w tym świata kultury i mediów). Stoimy jednak na stanowisku, że media – pomimo nowinek technicznych – tworzą ludzie. Że zaangażowane społecznie treści nie powinny powstawać bez zaangażowania ludzi.

Zaskakuje nas fakt, że pomysł ten narodził się (i został wcielony w życie) w mediach publicznych – miejscu, które, w sposób szczególny, powinno wyznaczać standardy oraz stać na straży wiarygodności, rzetelności i autentyczności. Media publiczne, według statutu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, powinny zapewniać pluralizm, bezstronność, wyważenie i niezależność przekazu oraz wysoką jakość i integralność – wiarygodność treści.

Decyzję o zautomatyzowaniu naszej profesji podjął Marcin Pulit, powołany na likwidatora Radia Kraków, który mianował się redaktorem naczelnym OFF Radia Kraków. Zmiany w redakcji nazywa „eksperymentem badawczo-medialnym”. Pisze, że „kreowany przez AI program ma być adresowany do osób z tzw. pokolenia Z, odpowiadać na ich potrzeby i zainteresowania, poruszać kluczowe dla nich tematy, analizować jak AI może wpływać na to, co myślą, jak konsumują informacje”.

W żadnym miejscu nie wspomina, że kilkanaście osób chwilę wcześniej straciło pracę.

Twierdzimy, że „eksperyment” ten godzi nie tylko w dziennikarki i dziennikarzy OFF-a, ale w całe nasze środowisko. Sprawa OFF Radia Kraków to ważne memento dla całej branży. To groźny precedens uderzający w nas wszystkich. To uchylenie furtki – a może wręcz – otwarcie bramy, do świata, w którym doświadczonych pracowników od lat związanych z sektorem medialnych oraz osób zatrudnionych w branżach kreatywnych zastąpią maszyny.

To zarazem brama do świata pozorów i manipulacji.

Nie tak dawno – jeszcze w tym roku – przetoczyła się dyskusja na temat rozwoju sztucznej inteligencji i jej wpływu na świat kina. Zrzeszeni w Amerykańskiej Gildii Scenarzystów autorzy zorganizowali strajk nie tyle w obronie miejsc pracy, co jakościowych treści.

O to, by scenariusz, jaki widzimy w redakcji OFF Radia Kraków, nie mógł się spełnić.

Apelujemy zatem o uczciwość wobec pracowników mediów (nie tylko tych publicznych). Apelujemy o zmianę, a przede wszystkim powstrzymanie formuły, która narodziła się w głowie (nomen omen) likwidatora Marcina Pulita. Powstrzymanie eksperymentu, który przeprowadza na ludziach (i kosztem ludzi).

Apelujemy o powrót do OFF Radia Kraków w kształcie, w którym przez lata znali go słuchacze i słuchaczki. Do audycji tworzonych z pasją i zaangażowaniem, opartych na pogłębionych  i zaangażowanych rozmowach, a przede wszystkim na spotkaniu.

Człowieka z człowiekiem.

Z poważaniem,

Mateusz Demski

(Dziennikarz i krytyk filmowy, do września 2024 r. prowadzący audycję w OFF Radiu Kraków. Jego teksty były publikowane m.in. na łamach „Przekroju”, „Przeglądu”, „Gazety Wyborczej”, „Newsweeka”, „Tygodnika Powszechnego”, „Polityki”, miesięcznika „KINO”, czasopisma „Ekrany”, „Dziennika Zachodniego”, a także w portalach Dwutygodnik, Onet, Interia, NOIZZ, newonce, Mint Magazine.

Przez blisko dziesięć lat pracy w mediach nikt nie zastąpił go sztuczną inteligencją)

Alex Szulc, nowy pracownik OFF Radia Kraków. Nigdy nie istniał (w przeciwieństwie do zwolnionych dziennikarzy OFF-a)

Mateusz Demski    Skontaktuj się z autorem petycji